بسم الله الرحمن الرحیم
نگاهی به نامهای حضرت اميرمؤمنان علیه السلام
حضرت اميرمؤمنان على بنأبىطالب علیه السلام شخصیتی است که جز خدا و معصومان (ع) نتوانند او را بشناسند و معرفی کنند، اما
آب دریا را اگر نتوان کشید هم به قدر تشنگی باید چشید.
از اینرو در اینجا به برخی آمارها که درباره کنیهها و لقبها و نامهای آنحضرت ـ که معرف شخصیت آنحضرت است ـ اشاره میشود:
- کنیهها
در منابع تاریخی برای اميرمؤمنان علیه السلام لقبهای فراوانی ـ که هریک بیان صفت و خصلتی از اوصاف و خصلتهای اوست ـ بیان شده لقب معروف ايشان مرتضى، اميرالمؤمنين، امامالمتقين، يعسوبالمؤمنين، قائدالغرّالمحجّلين، سيدالأوصياء، سيدالمسلمين و سيدالعرب است.[3] ابنشهرآشوب ديگر لقبهاى آن بزرگوار را به ترتيب حروف الفبا ثبت كرده كه بيش از نهصد مورد است. همچنين نامهاى آن گرامى را شماره كرده كه تنها در قرآن از او سيصد اسم آمده و نامهايى كه نزد ملل و اقوام بدانها خوانده مىشد را نيز رديف كرده كه 35 نام است و مجموع تقريبى كنيهها، لقبها و نامها به 1400 مورد مىرسد.
به گفته مرزوقى اصفهانى (421ق) يكى از نامهاى اميرمؤمنان علیه السلام «اسد» بود كه مادرش بر او نهاد؛ وى در نقلش مىگويد: روزى يكى از دانشمندان، از يارانش پرسيد آيا مردى از صحابه پيامبر(ص) را مىشناسيد كه نام او اسد بنعبدمناف بن شيبةبنعمرو بن مغيرةبنزيد باشد و از راويان حديث [نبوى ]به شمار آيد؟ گفتند: [با اين ويژگى كسى را ] نمىشناسيم. اين عالم گفت: اين شخص على بنأبىطالب است كه مادر او فاطمه دختر اسد، نام پدر خود اسد را بر وى نهاد و عبدمناف هم اسم ابوطالب پدر على بود و به ترتيب: شيبه نام عبدالمطّلب، عمرو اسم هاشم، مغيرة نام عبدمناف و زيد اسم قصى بود و واژه حيدره كه در رجزى منسوب به اميرمؤمنان علیه السلام آمده، به معناى اسد است.
تبار
تبار پدرى ايشان از طريق عبدالمطّلب به نياكان پيامبر اسلام (ص) پيوند داشت؛ چنانكه مادرش فاطمه بنتاسد بنهاشم بن عبدمناف نيز از همين خاندان است. پدر او عبدمناف مكنّا به ابوطالب است؛ اما بسيارى از مورخان، واژه ابوطالب را نام پدر وى دانستهاند.[5] در نتيجه على بنأبىطالب علیه السلام و برادران و خواهران مادرى[6] او نخستين فرزندانى هستند كه از طريق مادر و پدر، به هاشم انتساب دارند.[7] مادر گرامى و پدر بزرگوارش از موحدان و مؤمنان بودند[8] كه در تربيت و حراست پيامبر اسلام در دوران كودكى و جوانى نقش اساسى داشتند، به گونهاى كه پيامبر(ص) فاطمهبنتاسد را مادر خود مىخواند.[9]
نویسنده: حجت الاسلام و المسلمین یداله مقدسی، محقق رسمی پژوهشکده تاریخ و سیره