روز هجدهم ذی القعده سال 673 هجری روز درگذشت خواجه نصیرالدین طوسی عالم برجسته شیعی می باشد.به همین مناسبت مطالبی به صورت مختصر در مورد عملکرد این دانشمند بزرگ در زمینه تعامل با دربار مغولان آورده می شود . این یادداشت به مباحثی در خصوص تعامل خواجه با دربار مغول و تاثیرات این تعامل زیرکانه با حاکمانی خونریز در حفظ بخشی از تمدن مادی و معنوی جهان اسلام در آن روزگار مصیبت بار می پردازد.
پس از سرنگونی خوارزمشاهیان و هجوم مغولان به ایران، شهرها یکی پس از دیگری به تصرف مغولان درآمد. در این میان، بسیاری از دست آوردهای تمدنیِ برآمده از فرهنگ غنی اسلام، از بین رفت. کشته شدن دانشمندان، ویرانی مدرسه‌ها و سوزاندن کتابخانه‌ها تنها گوشه ای از این فاجعه فرهنگی بود. مهاجرت دانشمندان و انتقال کتاب‌ها به اروپا، این ضایعه فرهنگی را دوچندان می‌کرد. یافته‌ها برآنند که خواجه نصیرالدین طوسی با درک شرایط، به تعامل با دولت مغول پرداخت و رسالت خویش را در راستای نوسازی تمدن اسلامی تعریف نمود. وی با تاثیرگذاری بر مغولان، آنان را از ویرانی فرهنگی بازداشت و سپس به نوسازی خرابه‌های آنان در عرصه فرهنگ و تمدن پرداخت. از جمله اقدامات او می توان به تالیف آثار علمی، نجات جان دانشمندان مناطق تحت امر مغولان، جذب دانشمندان گوناگون از خارج کشور، تربیت شاگردان فراوان، تاسیس مراکز علمی همچون رصدخانه مراغه، جمع آوری کتاب‌های باقیمانده در اقصی نقاط کشور و تاسیس کتابخانه اشاره داشت.
نوشته حجت الاسلام و المسلمین مهدی نورمحمدی محقق رسمی پژوهشگاه علوم فرهنگ اسلامی