هنوزنیم قرن از حیات ارزشمند پیامبر بزرگ اسلام نگذشته بود که حیات سیاسی مسلمانان، و به طبع حیات دینی و اجتماعی آنان در مسیری افتاد که حتی برای آنان که انتظار چنین روزهایی برایشان آرزو بود، نه تنها خوشایند نبود، بلکه غیر قابل باور و پذیرش می نمود. روی کار آمدن یزید، به شکل و شیوه ای ناهم سو با سنت اسلامی و تابع ساز و کاری جاهلی، بسیاری از متدینان جامعه اسلامی را در حیرتی شگرف فرو برد، تا آن جا که برای بسیاری از آنان درک چنین دگردیسی آشکار در سنت و سیره رسول خدا (ص) آسان نبود، هر چند آنانی که دستی در دیانت و یا حتی در سیاست داشتند، تغییر مسیر اسلامی را از زمانی پیشتر دریافته بودند و گاه به برخی از سردمداران، این کژراهگی را گوشزد می کردند.
      به هر روی هنوز چندی از روی کار آمدن یزید نگذشته بود که اعتراضاتی علیه وی به پا خاست و عده ای رسما و علنا عدم مشروعیت وی را بر زبان آوردند و حکومت او را هم از حیث چگونگی تحقق و هم به لحاظ صلاحیت های فردی به چالش کشیدند، اما او که پس از سالیان نسبتا دراز دوری بنی امیه از اریکه قدرت، هم اکنون جایگزین پدرش که حاکمیت مجدد این خاندان را محقق ساخته،  شده بود، با بی پروایی تمام به مقابله با معترضان و خیرخواهان پرداخت تا به هر نحو ممکن بر تداوم حکومت خود و خاندانش مهر تأیید زند. او در سال اول حکومت، بر خلاف وصیت پدرش که او را به تحمل خاندان پیامبر(ص) توصیه کرده بود، در اقدامی سخت غیر انسانی به تضعیف جایگاه اهل بیت(ع) روی کرد و فرد شاخص این خاندان؛ یعنی امام حسین بن علی(ع) را با دسته ای از یارانش به شهادت رساند و خانواده اش را به عنوان اسیر در شهرها  گرداند تا مایه عبرتی برای دیگران گردد و مفتخرانه در جستجوی دیگر مخالفان برآمد، غافل از آن که آن چه انجام داده، پایه های حکومتش را به شدت آسیب پذیر ساخته بود.
     یزید برای تحکیم موقعیت خویش ، چاره ای جز پناه بردن به خشونت های بیشتر ، که البته اثر عکس بر جای می گذارد، پیش روی خود نمی یافت  و سرخوش از اقتداری ظاهری که یافته بود، بدون هیچ واهمه ای از جامعه اسلامی، به سنت شکنی روی کرد و آشکارا به مخالفت نظری و عملی با احکام اسلامی و شریعت دینی پرداخت؛ سنت و شریعتی که انسان های زیادی هویت انسانی و موقعیت اجتماعی خویش را از آن یافته و برای آن هزینه های بسیاری کرده بودند. بدیهی است  که در چنین فضایی دسته ای از آدمیان به حکم دین داری و یا سنت مداری سر بر آورده و زبان به اعتراض بگشایند.
    جامعه نوپای اسلامی مدینه که تا این زمان تجربه چند حکومت دینی، به ویژه حکومت پیامبر(ص) را در اختیار داشت و در نگاه دیگران نیز حافظان سنت نبوی به شمار می آمدند، طبعا بیش از دیگران در این کژروی پدید آمده، احساس مسؤولیت می کردند، علاوه آن که روی کار آمدن بنی امیه را- که در مقابله با  دیانت اسلامی تا آخرین لحظه های ممکن کوشیده بودند- شکست آشکار اسلام و خودشان که رقیب دوسویه آنان بودند، می دانستند؛ رقیب نژادی و قومی در پیش از اسلام و رقیب دینی دربعد از ظهور اسلام. البته اینان در زمان معاویه نیز به چنین وضعیتی پی برده بودند، اما اقتدار، انتساب و زیرکی او در ابراز دین داری، مانع هر گونه مخالفت آشکار می شد. ولی پیشینه و عمل کرد یزید، هر گونه تردید  در این زمینه را می زدود و هر کسی خود را در تقابل با او مکلف می دید.
   مردم مدینه از زمانی که امام حسین (ع) به قیام علیه یزید دست زد و در این راه جان خود را فدا کرد، در تعارضی گشایش ناپذیربا زمانه و خویشتن قرار گرفته و مترصد فرصتی بودند تا شاید از یک سو کوتاهی عدم همراهی با فرزند رسول خدا را جبران کنند و از دیگر سو تکلیف الهی خویش را انجام دهند. در تشدید این احساس دینی، نقش عبد الله بن زبیر که از سابقه ای دینی بهره داشت و خود متهم به عدم پیروی از پیشوای آگاه زمانه بود، نه تنها بی تأثیر نبود، بلکه نقشی قابل اعتنا داشته است؛ او از هر فرصتی برای صلاحیت و حقانیت خود و ناشایستگی فردی و اجتماعی یزید و خاندانش استفاده می کرد. این روی کردها در نهایت جوی را پدید آورد که به آسانی امکان جمع کردن آن میسور نبود؛ اعلام عدم مشروعیت خلیفه و خلع او، و به دنبال آن شورش علیه حاکمیتش.
    یزید که هم چون همه دیگرحکومت گران، خود را خلیفه مشروع و مقبول می دانست، هنوز از آن چه با خاندان رسول خدا کرده بود، خلاصی نیافته بود که با اعتراض مردم مدینه، که در باور خود وی می توانست حکومتش را با بحران مشروعیت مواجه سازند، روبرو شد. او برای برون رفت از این قیام و اقدام، باز چون دیگر سلطه جویان با ارسال سپاهی به سوی مدینه، به سرکوبی معترضان روی کرد و فاجعه ای را در تاریخ پدید آورد که به راستی مشابه آن را در تاریخ نمی توان یافت، ضمن آن که این عمل به نام دین و در جامعه ای دینی و از طرف مدعیان حکومت دینی سر زد. این روی داد چون در حره واقم، محلی در شرق مدینه رخ داد، به واقعه حره در تاریخ نام گرفت.
     ریشه یابی دقیق این رخ داد و تحلیل و بررسی آن هم چنان در هاله ای از ابهام قرار دارد. بنا بر این پرسش اصلی این پژوهش بر گرد همین محور می گردد که به راستی چه علل و عواملی در پیدایی این واقعه نقش داشته اند؟ و فرضیه اولیه تحقیق آن است که رقابت های دیرینه میان اعراب مکی و مدنی که پس از اسلام پشتوانه ای دینی نیز یافته بود، مهم ترین وجه توجیهی چنین پدیداری است و به بیان دیگر و ادبیاتی ارزش مدارانه، واقعه حره تقابل سنت های جاهلی و ارزش های دینی بود؛  سنتی که برابر آن، برتری جویی قومی در اساس حیات اجتماعی، از دیرباز مقبولیت یافته بود، به معارضه با ارزش های دینی ای برخاست که خود در مقابله با آن هزینه های بسیاری پرداخته بود. البته روشن است که امروزه مدعیان سنت جاهلی خود سردمداری دین و تفسیر آن را در چنگ خویش داشته و بر خواسته خود پوششی دینی نیز افکنده بودند. شاید به همین جهت  است که امام علی بن حسین (ع)  خود را از ورود به معرکه کنار می کشد.   
     این پژوهه با چنین روی کردی قوام یافته و بر آن است تا زمینه های بروز رخ داد بزرگ و بی نظیر حره را به تحلیل بگیرد و بالتبع می کوشد تا با ریشه یابی علت یا علت های اصلی حادثه، به نقد برخی از دیدگاه ها که با تکرار مکررات یا با پیش داوری ها ، انتظارات و تعلقات خود آن را بر رسیده اند، بپردازد. این نوشته با همه جستجوها و دقت نظرهایی که داشته ، طبیعی است که خالی از ایراد نیست، اما از آن رو که کوشیده تا حد وسع و توان، داده های موجود را کاویده و با تأملات بسیار آن را حلاجی نماید، دل خوش است و چشم  انتظار نقدها و اطلاعات اهل نظر است و خدای را بر این منت سپاس می گزارد.
     صورت بندی پژوهش برابر طرح پیشنهادی، در چهار فصل شکل یافته است که پس از مقدمه آغاز می شود؛ فصل اول به کلیاتی اختصاص یافته که عملا تمامی پژوهش را به لحاظ محتوا و رویکرد سامان می دهد؛ بیان مسأله، فرضیه، پرسش های اصلی و فرعی، پیشینه تحقیق و بررسی منابع و مهم تر از همه ساختار نظری است. فصل دوم، به اعتبار ضرورت تصور یابی از فضای مدینه به هنگام بروز رخ داد حره، گذری بر این سرزمین، از پیش از اسلام تا زمان معهود افکنده و فراز و فرودهای آن را به تصویر کشیده است، بی آنکه بخواهد از اوضاع جغرافیایی یا اقتصادی و یا سیاسی آن به تفصیل سخن گوید. پشت بند این فصل، گزارش اصل واقعه است که بخش بعدی کتاب را به خود اختصاص داده است.
     اگر چه در کتاب های تاریخ اسلام، کم و بیش این واقعه گزارش شده است، اما گفت و گوهای زیادی که در باب اقدامات صورت گرفته در این حادثه و نیز ضرورت های شکل گیری آن وجود دارد که باز پردازی آن را ایجاب می کرد، از این رو نویسنده کوشید تا در این فصل بر اساس منابع و دیدگاه های مختلف آن را در معرض نگاه مخاطب قرار دهد. آخرین فصل نوشتار، ویژه تحلیل و تعلیل واقعه و چرایی بروز آن است که پس از بیان عوامل و علت های عمومی و در دست رس، کوشیده تا در پرتو نظریه ای تاریخی-سیاسی به تبیین معقول و پاسخ گوی پدیده بپردازد. بدیهی است که این فصل به حکم احتوای نظریه نویسنده، به تفصیلی نیازمند بود که بخش پایانی فصل عهده دار آن شده است.
    در پایان یادآوری این نکته  را لازم می دانم که گر چه در طراحی اولیه پژوهه، بخشی یا فصلی به منظور بررسی پیامدهای واقعه  در نظر گرفته شده بود، اما چنان که در ضمن مباحث ملاحظه خواهد شد، این واقعه با همه هزینه های مالی ، جانی، ارزشی و فرهنگی یا دینی که بر جامعه اسلامی وارد کرد، در ادوار بعدی، به هر دلیلی مورد اعتنا و توجه مسلمانان واقع نشد و در گفتارها و اخبار بعدی ها و یا در قصه های آنان اثری از آن دیده نمی شود و حتی در لسان پیشوایان شیعه نیز که از هر فرصتی برای بیان ناشایستگی دستگاه حاکمیت اموی بهره می گرفتند، در خصوص آن چیزی نمی یابیم، بدین جهات از گشودن چنین فصل یا بخشی صرف نظر گردید و اندک یافته هایی که می توانست به عنوان پیامد قلمداد گردد، در لابلای مطالب و فصول دیگر انعکاس یافت.