دومین جلسه از سلسله نشستهای چهلمین سالگرد انقلاب اسلامی با عنوان وحدت اسلامی و امت واحده با سخنرانی علمی حجت الاسلام و المسلمین مبلغی صبح یکشنبه 4/6/97 در سالن امام مهدی(ع) پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار شد.
استاد مبلغی عضو خبرگان رهبری و رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی است. سالها به تدریس خارج فقه و اصول در حوزه اشتغال داشته و پیشتر ریاست پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و دانشگاه مذاهب را عهدهدار بوده است. کتاب مشهور وی موسوعة الاجماع فی الفقه الاسلامی است و در تخصص فقهی خود به مباحث فقه مقارن اهتمام دارد. در موضوع این نشست که وحدت و تقریب است بارها سخنرانی کرده و در کنفرانسهای بین المللی ارائه داشته است.
وی در این جلسه با اشاره به برخی اصطلاحات در موضوع امت و وحدت اسلامی، اصولی را در این باره مطرح کرد.
به نظر وی اصطلاح امت دو گونه است: عام که به مجموعهای از مردم با اتحاد عواملی چون نژاد و جغرافیا اطلاق میشود. اصطلاح خاص که در قرآن آمده و منظور از آن، مجموعهای است که با محوریت شریعت شکل میگیرد.
اصطلاح دیگر ملت است که در قرآن اعم از امت به کار رفته و منظور از آن دیگر ادیان را هم شامل میشود. چنانکه ملت ابراهیم شامل مسیحیت و یهود هم میشود.
بحث نخستی که استاد پس از توضیح این اصطلاحها بیان کرد، درباره این است که آیا اختلاف بر شریعت است یا در شریعت؟ اختلاف مذاهب اسلامی بر شریعت است نه درباره آن. یعنی در اصل شریعت کسی اشکال و اختلافی ندارد و آنچه هست اختلافاتی است که بر شریعت تحمیل میشود. اختلاف بر شریعت اجتناب ناپذیر است و قرآن هم آن را پذیرفته و اختلافی در داخل مجموعه امت به شمار آورده است. اما اگر اختلاف در شریعت شد به قول قرآن، بغی خواهد بود و باید جلو آن را گرفت.
بحث دوم این است که وحدث به این معنا نیست که همه یک فکر داشته باشند بلکه وحدت در عرصۀ اجتماعی است. وحدت امت یعنی اتحاد مجموعهای که انتساب به شریعت پیامبر دارند. وحدت فکری هیچگاه اتفاق نمیافتد و نباید آن را انتظار داشت.
حجت الاسلام و المسلمین مبلغی این وحدت را دارای اصولی دانست که عبارتند از: تعارف، تعایش، تقریب، تعاون و تسابق. این اصول درباره وحدت مسلمین از قرآن و برخی احادیث نبوی و روایات ائمه استفاده میشود.
منظور از تعارف، شناخت صحیح همدیگر است. قرآن این شناخت را حتی درباره بشریت مطرح میکند چه رسد به مذاهب. یعنی به طریق اولی برای اجزاء یک امت لازم است چون تعارف مقدمهای برای همکاری است.
تعایش یعنی همزیستی. از امام باقر(ع) نقل است که صلاح مردم در تعایش با یکدیگر است (صلاح شأن الناس). یعنی حتی فراتر از امت اسلامی را میفرمایند.
استاد مبلغی برای این همزیستی چهار رکن را لازم دانستند که عبارت است از 1ـ معاشرت یعنی با هم بودن مذاهب و شرکت در مراکز و آداب و رسوم یکدیگر؛ 2ـ تغافل یعنی سخت نگرفتن درباره انجام اعمال و مناسک هر مذهب با اختلافی که هست مانند نماز تروایح یا زیارت در شیعه؛ 3ـ زیرکی و دانایی در برابر خطر دشمن؛ 4ـ برادری در عین اختلاف که نصّ قرآن است. امیرمؤمنان تآخی را در زمانی فرمودند که شیعه چندان موقعیتی نداشت و در واقع اختلاف میان خود اهلسنت ایجاد شده بود که آنها را به برادری خواندند. برخورد و سخنان آن حضرت نشان میدهد که حتی اگر بر امام بغی کردند، برادری آنها در مجموعۀ امت از بین نمیرود چون فرمود «اخواننا بغوا علینا». نکته مهم دیگر این است که ما این اصل برادری را با اصل دفاع از مظلوم در کنار هم داریم و جمع میکنیم. هم از یمن بخاطر نسلکشی که آنجا اتفاق میافتد دفاع میکنیم و هم برادری خودمان را با امت اسلامی حفظ میکنیم و این منافاتی ندارد.
ایشان درباره سومین اصل که تقریب است گفت: در روایت از پیامبر و امام صادق(ع) آمده است که مسلمانان را به هم نزدیک کنید. از این رو به نظر این استاد فقیه، امروز تقریب از اوجب واجبات است و باید دوری مسلمین از یکدیگر را از بین برد. البته تقریب باید دو طرفه باشد و بخشی را شیعه انجام دهد بخش دیگر را اهلسنت.
تقریب تجربه خوب و شیرین جمهوری اسلامی است ولی ساز و کارهای کافی و ابتکارات لازم و متناسب برای این کار نداریم.
چهارمین اصل، تعاون است که از دیدگاه قرآن اختصاص به مسلمانان ندارد بلکه میفرماید تعاونوا علی البر ـ یعنی برای نیکی با همگان کمک کنید نه تنها مسلمانان.
پنجم تسابق است یعنی مسابقه در خیرات اما در یک زمین بازی با حفظ قواعد مسابقه.
استاد آیتالله مبلغی همچنین به سؤالاتی که در نشست مطرح شد پاسخ گفته و دربارۀ برخی ابهامات گفتگو کردند. مانند اینکه متأسفانه سابقه تکفیر در میان شیعیان هم وجود داشته که ایشان گفتند هر چند برخی بزرگان این تفکر را داشتهاند؛ اما درست نیست چون در قرآن و سیره معصومین چنین چیزی نداریم. وی در پاسخ به پرسش دیگری، منظور از مؤمنون در قرآن را مسلمون دانست و گفت اینکه خداوند بلافاصله بعد از «انما المؤمنون اخوة» و با حرف فاء میفرماید «فاصلحوا» بدین معناست که اختلاف طبیعی است اما مهم این است که اجازه ندهیم شکافها زیاد شود و بماند. البته ما مکانیزم اصلاح را هم نداریم که باید در این باره بیشتر تأمل و عمل کنیم و کنفرانس گرفتن و صحبت کردن کافی نیست.
دبیر نشست با توجه به مباحث عالمانه مطرح شده از سوی سخنران و گفتگوهای انجام شده و مباحثی که همچنان جای بررسی دارد و پس از چهل سال انقلاب اسلامی هنوز برای دستیابی به وحدت و تقریب بحث و تقریری نو دربارۀ آنها لازم است، مانند برخی نظرات فقهی و کلامی، پیشنهاد کرد دفتر همکاریها و پژوهشکدههای دیگر، نشستهای دیگری برای تکمیل این بحث برگزار کنند. استاد مبلغی هم با استقبال از این موضوع، مبحثی با عنوان سنت فقهی و غیر فقهی را قابل عرضه و گفتگو دانست.
منبع:
تاریخ خبر: 1397/6/6 سهشنبهتعداد بازدید کل: 113 تعداد بازدید امروز: 2