پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت-مراسم «رونمایی از آثار جدید پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت(ع)»

| AR

| FA

معرفی پژوهشکده

معرفی پژوهشکده
- درباره پژوهشکده
- پژوهشكده تاریخ و سیره اهل بیت(ع)جهت بررسی روشمند حوزه‌های مرتبط با تاریخ و سیره اهل‌بیت (ع) و بسترهای تأثیر‌گذار در آنها، در سال 1364 تأسیس و فعالیت‌های پژوهشی خود را آغاز کرد. تمرکز بر جوانب گوناگون تاریخ و سیره امامان و ساز و کارهای منطقی و اصولی دست‌یابی به حقایق تاریخی و هم‌چنین مطالعه و تحقیق درباره هویت تاریخی تشیع و نقش آن در فرهنگ و تمدن اسلامی به عنوان اساسی‌ترین رویکردهای پژوهشکده مد نظر قرار گرفت.
- معرفی تفصیلی
- مدیریت پژوهشکده
- ساختار سازمانی
- شورای پژوهشی

| گروه‌های علمی

| هیأت علمی

| آثار و محصولات

| طرح های پژوهشی

مراسم «رونمایی از آثار جدید پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت(ع)»

مراسم «رونمایی از آثار جدید پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت(ع)» برگزار شد.
مراسم «رونمایی از آثار جدید پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت(ع)»، در روز چهارشنبه ۸ اردیبهشت، با حضور جمعی از مسئولان پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار شد.
در این مراسم حجت الاسلام و المسلمین دکتر حمیدرضا مطهری، رئیس پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت (ع)، با تبریک میلاد امام حسن مجتبی (ع)، با اشاره به این که مظلومیت آن حضرت در ابعاد مختلف قابل بررسی است، به جریان صلح در عصر امام حسن (ع) پرداخت و بر این نکته تأکید کرد که واژه صلح امام حسن (ع)، یک واژه درستی نیست بلکه صلح تحمیل شده بر امام درست می‌باشد.
ایشان در ادامه دلایلی بر درست بودن واژه «صلح تحمیلی بر امام حسن(ع)» ارائه نمود: 1.امام(ع) از همان ابتدا حکومت، نامه‌ای به معاویه نوشت و از او خواست تا حکومت آن حضرت را بپذیرد و به آن گردن نهد؛ 2.جاسوسان معاویه را دستگیر و دستور مجازات آنان را صادر نمود؛ 3.امام بعد از مشاهده وضعیت معاویه، سپاه خود را آماده نبرد با معاویه نمود تا او را وادار به تسلیم نماید؛ بعد از مطرح شدن صلح از سوی معاویه، امام (ع) با این که انسجام سپاهیانش با رفتن عبیدالله بن عباس به سوی معاویه از هم گسیخته و خود نیز به دست خوارج مجروح شده بودند اما پذیرش صلح را موکول به مشورت با اصحاب و یاران خود کرد و فرمود: «معاویه صلحی را مطرح کرد که خیری در آن نیست. اگر آماده نبرد هستید با معاویه به جنگ برخیزید.» اما فریاد صلح خواهی کوفیان بلند شد و امام (ع) برای حفظ کیان اسلام و تشیع مجبور به صلح شد. به همین دلیل واژه «صلح تحمیلی بر امام حسن مجتبی (ع)» درست می‌باشد.
در ادامه رئیس پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت (ع) به معرفی پژوهشکده پرداخت که متشکل از چهار گروه: سیره اهل بیت (ع)؛ تاریخ تشیع؛ تمدن و فرهنگ اسلامی و دانشنامه اهل بیت (ع) می‌باشد. ایشان خاطر نشان کرد: با توجه به دقت نظر ناظران و گروه‌ها به خصوص شورای پژوهشی بحمدلله آثار پژوهشکده از اتقان علمی مناسبی برخوردار هستند که نمونه آن را می‌توان در حضور پر رنگ آثار پژوهشکده در جشنواره‌های کشوری، ملی و منطقه‌ای بدانیم. به عنوان مثال در سال گذشته شش اثر از آثار پژوهشکده به مرحله نهایی کتاب سال حوزه راه یافت. همچنین در کتاب سال جمهوری اسلامی دو اثر از پژوهشکده به مرحله دوم راه یافت که در نهایت یک اثر به عنوان اثر برگزیده کتاب سال جمهوری اسلامی انتخاب شد.
دکتر مطهری به چهار جلد از آثار مربوط به «همایش بین المللی امام علی(ع) الگوی عدالت و معنویت امروز» را که در سال 1398 برگزار شد اشاره نمود و گفت این چهار اثر که در سال گذشته منتشر گردید هم اکنون به همراه هشت اثر دیگر رونمایی خواهد شد.
رئیس پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت(ع) به فعالیتهای دیگر پژوهشکده اشاره کرده و از انتشار دو فصلنامه التاریخ و الحضارة الاسلامیة خبر داد که مجوز آن صادر شده و به زودی ان شاءالله منتشر خواهد شد و از اساتید دعوت کردند تا مقالات خود را برای این نشریه ارسال کنند.
در ادامه مراسم، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر نجف لک‌زایی، رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی بیان کرد: پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت(ع) در سال‌های اخیر جزو پژوهشکده‌های موفق بود که توانست رویکرد مسئله‌محوری را نهادینه کند. از سال ۱۳۹۳ رویکرد پژوهشگاه از کارکردمحوری به مسئله‌محوری تغییر یافت و مصوب شد که رویکرد مسئله‌محوری در کنار برخی از کلان‌پروژه‌های بنیادی که در پژوهشگاه باید جریان داشته باشد را داشته باشیم.
وی افزود: اقبالی که به آثار پژوهشکده شده و رتبه‌هایی که این آثار آورده‌اند، شاهدی بر این مدعا است که پژوهشکده تاریخ در مسئله‌محوری موفق بوده است. یکی از ویژگی‌های رویکرد مسئله‌محوری این است که با یک رویکرد راهبردی مواجه شویم و بحث فراتر از پاسخ‌دهی به یک مسئله است. اینکه ما به مسئله‌های زمان خود بپردازیم آن هم مسائلی که جنبه راهبردی دارد و اولویت ما پرداختن به آن مسائل باشد، مهم بود؛ یعنی مسائل مبتلابه و معتنابه را در نظر داشته باشیم. لک‌زایی گفت: در مورد مجلداتی که از آنها رونمایی می‌شود و از آثار همایش مربوط به امام علی(ع) هستند، در کمیته علمی بحثی مطرح بود و آن اینکه یک مباحثی از مباحث مرتبط با امام علی(ع) مورد بحث قرار بگیرد که تاکنون مورد توجه نبوده و یا کمتر مورد توجه بوده و اولویت ما نیز باشد. این اتفاق افتاد و بحث حکمرانی عادلانه، که یک جلد از این مجلدات را به خود اختصاص داد که مربوط به مباحث اولیت‌دار سیاسی است و یا بحث معنویت، جزو مباحث مربوط به قطب اخلاق و تعمیق ایمان دینی است. همچنین حقوق انسانی که یکی از مجلدات را به خود اختصاص داده نیز همین طور بوده است.همچنین حقوق انسانی که یکی از مجلدات را به خود اختصاص داده نیز همین طور بوده است.
وی بیان کرد: یکی از کارهای پژوهشکده نیز پرداختن به مجموعه مجلدات سیره معصومین(ع) به صورت تخصصی در کتب اربعه بود که البته این کار ادامه دارد. همچنین پژوهشکده با راه‌اندازی یک نشریه عربی، آغوش خود را به حوزه جهان اسلام باز کرده و می‌خواهد تولیدات خودش را به زبان عربی در اختیار فراتر از ایران قرار دهد و همین طور دستاوردهای جهان اسلام را در ایران منتشر کند. در سال جاری شاهد گام جدیدی در ارتقای این پژوهشکده هستیم و با انتشار اولین مجلد از دانشنامه اهل بیت(ع) نیز یک گام جدی برداشته می‌شود که جزو کارهای فراتر از ایران است. امیدوارم با همتی که اساتید این پژوهشکده دارند و نیز اهتمامی که کارشناسان و رئیس اداره پژوهش این پژوهشکده دارند، اتفاقات خوبی را شاهد باشیم.
در بخش دیگری از این برنامه، دکتر اصغر منتظرالقائم، استاد دانشگاه اصفهان به ایراد سخن پرداخت و بیان کرد: بحث تاریخ تشیع در تاریخ‌نگاری‌های چندی به صورت گفتمان سیاسی، فرهنگی، علمی و اجتماعی صورت گرفته است. در گفتمان تاریخ اجتماعی، از نقش حیات اجتماعی شیعیان، طبقات و مشاغل، حیات شهری، روابط مردم با حکومت، روابط مردم با مردم و جامعه، نقش عوامل حاشیه‌ای در این شرایط و بستر ظهور تشیع به عنوان یک واقعه بزرگ تاریخی، خاندان‌ها و ... بحث می‌شود. خاندان به عنوان یک کل و جزء موثر مورد توجه قرار گرفته و منابع تاریخ اجتماعی نیز مختلف هستند و از جمله، کتب محاسن، کتب سبک زندگی و ... هستند. چیستی تاریخ تشیع، تلاش برای تبیین وقایعی است که در یک ظرف زمانی و مکانی به وسیله شیعیان در بستر مشخص اتفاق افتاده است.
وی افزود: این بستر باید مورد بررسی باشد و از جمله باید حادثه سقیفه که مسلمین را به دو گروه تقسیم کرد، اتفاقات زمان عثمان و امام علی(ع)، جنگ‌های صفین، نهران و ...، حرکت‌های تاریخی، قیام‌ها و جنبش‌های که توسط برخی نظیر توابین و ... انجام شد و مسائلی از این دست باید بررسی شوند چرا که اینها دارای زمینه‌هایی بودند و هر یک از گروه‌ها دارای حامیان و نیروهایی بودند. یکی از زمینه‌های مهم در این قیام‌ها و حرکت‌های تاریخی، خاندان‌ها، قبایل و عشایری هستند که نقش برجسته‌ای در این حوادث داشتند.
منتظرالقائم گفت: از طرفی، امروزه هم مباحث تاریخ تشیع با مباحث سیاسی درهم آمیخته و رقبای تشیع، دیدگاه‌هایی را مطرح کرده‌اند و ما باید این دیدگاه را بررسی کنیم و به صورت مقایسه‌ای بتوانیم زمینه‌های ظهور و روند تشیع را برای جهانیان به صورت علمی تبیین کنیم. برای نمونه «ادوارد براون» می‌نویسد ایرانیان سلطنت را موهبت الهی می‌دانستند و این عقیده تأثیر عظیمی در سراسر تاریخ ادوار بعدی ایران داشته است، به ویژه علاقه ایرانیان به تشیع تحت تاثیر این عقیده است که محکم به تشیع چسبیده‌اند؛ یعنی می‌گوید این عقیده در تشیع نیز اثر گذاشته و ایرانیان به این جهت به سمت تشیع رفته‌اند که باید اینها را بررسی و پاسخ داد. یکی از پاسخ‌ها که می‌تواند بستر تشیع را تبیین کند، مسئله خاندان‌ها و قبایل است که جزو تاریخ اجتماعی قرار می‌گیرد.
در ادامه نوبت به سخنرانی دکتر حسین قاضی‌خانی، عضو هیئت علمی پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت(ع) پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی رسید. وی بیان کرد: اثری که از بنده منتشر شده با عنوان «تبیین تاریخی جایگاه کوفیان در فرایند قیام امام حسین(ع)» است. نهضت امام حسین(ع) و کوفه باهم پیوند مهمی دارند و حتی برخی معتقدند که نهضت امام حسین(ع) از روز اول بر اساس وعده‌های کوفیان بوده لذا رویکرد تاریخی را مد نظر قرار دادیم تا مسئله را بررسی کنیم.
وی افزود: هرکدام از رویکردها می‌تواند مورد توجه باشد، اما خواستیم رویکرد تاریخی را داشته باشم و این بحث را پیگیری کنیم که عدم بیعت امام(ع) با حاکمیت امویان چه دلیلی داشته است. آیا بر اساس اعتماد به یاری کوفیان است؟ وقتی بررسی کردیم، دیدیم که از لحاظ گزارش‌های تاریخی، هیچ استنادی مبنی بر اینکه امام(ع) عدم بیعت را مستند به یاری کوفیان کرده باشند، نمی‌بینیم و حتی اطرافیان نیز قائل به این نظر نیستند. یاری کوفیان از زمانی است که امام(ع) وارد مکه می‌شوند، اما در اینکه چرا امام(ع) عدم بیعت را دارند، در مقاله‌ای جداگانه منتشر می‌شود. آن جایگاه سیاسی، اجتماعی و فرهنگی امام(ع) نمی‌گذاشت که ایشان از این مسئله به راحتی بگذرد و تقابل جریان اموی و عثمانی، مسئله‌ای بود که فعالیت‌های امویان، ضد علویان اجرا می‌شد که موجب عدم بیعت امام(ع) شد.
حسین قاضی‌خانی گفت: بحث دیگر که اعلام یاری کوفیان است، مسئله این بود که تعداد نامه‌هایی که فرستاده می‌شود را بررسی کردیم که در چند نوبت ارسال شد و چه محتوایی داشت و امام(ع) چه پاسخی داشت؟ همچنین خواستیم ببینیم که در مجموع این عددها آیا درست هستند یا خیر. بحث بعدی این بود که چرا این دعوت انجام شد و در بحث آخر، عدم یاری کوفیان را مورد بررسی قرار دادیم که آن نیز بر اساس بررسی ساختار شهر کوفه و رقابت جریان‌های سیاسی و نقش حاکمیت در بهره‌گیری از ابزارهایی بود که حاکمان قبلی داشتند.
در پایان این مراسم، حجت الاسلام و المسلمین دکتر مطهری، رئیس پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت (ع)؛ حجت الاسلام و المسلمین ذاکری، مدیر گروه سیره اهل بیت (ع) و دکتر حسین قاضی خانی، سرپرست گروه تاریخ تشیع از دوازده اثر جدید پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت (ع) رونمایی کردند.
لیست آثار رونمایی شده به شرح ذیل می‌باشد:
1.امام علی و حکمرانی عادلانه؛ به کوشش: حمیدرضا مطهری؛
2.امام علی و حقوق انسانی؛ به کوشش: حمیدرضا مطهری؛
3.امام علی و عدالت اجتماعی؛ به کوشش: حمیدرضا مطهری؛
4.معنویت علوی و دنیای امروز؛ به کوشش: حمیدرضا مطهری؛
5.نقش قبیله خزاعه در تغییرات اجتماعی، سیاسی، و فرهنگی جهان اسلام تا سال 260 هجری؛ اثر: اصغر منتظرالقائم و زهرا حسین هاشمی؛
6. تاریخ تشیع در ایران برمبنای سکه شناسی از آغاز تا تأسیس صفویه؛ اثر: سید مسعود شاهمرادی؛
7. پراکندگی جغرافیایی رجال شیعه در ایران تا پایان قرن ششم بر پایه منابع رجالی؛ اثر: علی اکبر امامی حجتی؛
8 . قبیله نخع در تاریخ اسلام و تشیع تا پایان قرن سوم هجری؛ ااثر: صغر منتظرالقائم و مریم سعیدیان؛
9. تحول سیره نگاری پیامبر (ص) نزد مورخان مسلمان تا پایان عصر عباسی؛ اثر: عمار عبودی نصار، ترجمه: آمنه موسوی شجری و سیفعلی زاهدی‌فر؛
10. بررسی تاریخی کارکرد دینی و سیاسی اماکن مذهبی تهران در عصر قاجار؛ اثر: حامد قرائتی؛
11. تبیین جایگاه کوفیان در فرایند نهضت امام حسین (ع)؛ اثر: حسین قاضی خانی؛
12. تبیین و گرایش مدنیان به ائمه در عصر حضور. اثر: مهدی نور محمدی.