پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت-نقد و بررسی کتاب «معنویت علوی و دنیای امروز»

| AR

| FA

معرفی پژوهشکده

معرفی پژوهشکده
- درباره پژوهشکده
- پژوهشكده تاریخ و سیره اهل بیت(ع)جهت بررسی روشمند حوزه‌های مرتبط با تاریخ و سیره اهل‌بیت (ع) و بسترهای تأثیر‌گذار در آنها، در سال 1364 تأسیس و فعالیت‌های پژوهشی خود را آغاز کرد. تمرکز بر جوانب گوناگون تاریخ و سیره امامان و ساز و کارهای منطقی و اصولی دست‌یابی به حقایق تاریخی و هم‌چنین مطالعه و تحقیق درباره هویت تاریخی تشیع و نقش آن در فرهنگ و تمدن اسلامی به عنوان اساسی‌ترین رویکردهای پژوهشکده مد نظر قرار گرفت.
- معرفی تفصیلی
- مدیریت پژوهشکده
- ساختار سازمانی
- شورای پژوهشی

| گروه‌های علمی

| هیأت علمی

| آثار و محصولات

| طرح های پژوهشی

نقد و بررسی کتاب «معنویت علوی و دنیای امروز»

کتاب «معنویت علوی و دنیای امروز» نقد و بررسی ‌شد
کتاب «معنویت علوی و دنیای امروز» روز دوشنبه، ۲۰ اردیبهشت ماه در خانه کتاب و ادبیات ایران، با حضور نویسنده کتاب حجت الاسلام و المسلمین دکتر حمیدرضا مطهری، رئیس پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت (ع) و دکتر حسین قاضی‌خانی و حجت الاسلام و المسلمین رمضان محمدی به عنوان ناقد کتاب، به صورت مجازی نقد و بررسی ‌شد.
حمیدرضا مطهری در ابتدای این نشست گفت: در سال 1397 شمسی، مطابق با سال1440 هجری قمری هم زمان با هزار و چهارصدمین سال شهادت امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب (ع) در پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت (ع) برگزار گردید که حاصل آن در چهار جلد تحت عنوان: امام علی(ع) و حکمرانی عادلانه، امام علی(ع) و حقوق انسانی ، امام علی(ع) و عدالت اجتماعی و کتابی که امروز مورد بررسی قرار می‌گیرد معنویت علوی و دنیای امروز منتشر گردید.
در این همایش و آثار آن تلاش بر این بود که با توجه به رویکرد مسأله محوری در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ، به نیازهای روز جامعه پرداخته شود و مباحثی چون معنویت، عدالت، حقوق انسانی و عدالت اجتماعی مورد توجه قرار گیرد. بیش از 350 مقاله به دبیرخانه همایش رسید که تعداد زیادی از این مقالات مورد پذیرش قرار نگرفت و در مجموع مقالات پذیرفته شده در چهار جلد منتشر شد. همچنین دو فصلنامه علمی پژوهشی علوم سیاسی و نهج البلاغه برای انتشار مقالات با ما همکاری کردند.
او با اشاره به اینکه یکی از مهمترین محورهای همایش، معنویت علوی بود. بحث معنویت را از نکات مهم جامعه بشری و نیازهای آن معرفی کرده و بر لزوم ارائه الگوی مناسب در این باره برای جلوگیری از رفتن جامعه به سوی معنویت‌های کاذب تأکید کرده و کاویدن این مهم در سیره معصومان (ع) را ضروری دانستند. مطهری در ادامه یکی از مهم‌ترین نکات در زندگی امیرالمؤمنین (ع) را معنویت دانستند و اشاره کردند که با ارائه راهکارهای حضرت می‌توان الگوی مناسبی را در ابعاد مختلف معنویت به جامعه معرفی کرد و در این کتاب تلاش شده هم بعد اندیشه‌ای و هم بعد ملموس آن مورد توجه قرار گیرد. وی افزود: مقالاتی که در این همایش به دست ما رسید همه محورها را در این زمینه بررسی نکرده بود. بنابراین تلاش ما این بوده که در فاصله برگزاری تا نشر مقالات این نواقص را برطرف کنیم.
مطهری در پایان گفت‌: تلاش کردیم مقالاتی که در این کتاب آورده شده برای عموم مخاطبان قابل استفاده باشد.
دکتر حسین قاضی خانی به عنوان اولین منتقد بیان داشت: امروزه جذب جوانان به عرفان‌های نوظهور نشان می‌دهد، دنبال معنویت بودن نیاز جوامع است و باید به این موضوع توجه نشان داد. امیرالمؤمنین (ع) به عنوان یک انسان کامل می‌تواند سبک و سیره‌اش الگوی ما باشد و معنویت زندگی‌مان را تامین کند. دوره ایشان بسیار ویژه‌ است و ما در این دوره شاهد ظهور اشرافیت اسلامی هستیم. اما امام علی(ع) با توجه به سیره پیامبر رفتار می‌کنند و سیره خاص خودشان را دارند و با این افراد کنار نمی‌آیند و حکومت‌ ایشان با چالش مواجهه می‌شود و برای اینکه بتوانند به این افراد غلبه کنند با مشکلات مختلفی رو به رو می‌شوند. بنابراین برگزاری این همایش و ارائه این مقالات با توجه به حساسیت این دوره بسیار قابل تقدیر بود.
او افزود: هنوز آثاری که بتواند تمام جنبه‌های زندگی امیرالمؤمنین(ع) را برای ما مورد کاوش قرار دهد در اختیار نداریم و نیاز است جمع بندی از موجودی‌های خود داشته باشیم و تلاش کنیم چیزهایی را که داریم یک بار دیگر مورد خوانش قرار داده و آثار جدیدی خلق کنیم. مقالات ارائه شده در این کتاب از لحاظ محتوایی بسیار مهم است و ارزش و جایگاه پرداختن به این مسأله نباید از دید مخاطبان مغفول بماند. در این کتاب 13 مقاله جمع‌آوری شده است. در کتاب تقسیم بندی خاصی انجام نشده اما می‌شد که به لحاظ محتوایی طبقه‌بندی موضوعی درباره مقالات انجام شود.
قاضی خانی گفت: به لحاظ ساختاری بهتر بود که به حجم استاندارد در ارائه مقالات توجه می‌شد. گاهی برخی مقالات به 40 صفحه می‌رسد که در حد یک کتابچه کوچک است. در برخی از مقالات نیز اساسا پیشینه تحقیق آورده نشده و جنبه نوآوری مقالات ذکر نشده است. به لحاظ محتوایی در برخی از مقالات، ارجاعات علمی زیادی دیده نمی‌شود و به صورت فردی و شخصی نظر داده شده است. در یکی از مقالات نیز دیده می‌شود که کل مقاله مقدمه است و شاید تنها چند صفحه کوچک به عنوان مقاله پرداخته است. بنابراین سطح علمی برخی مقالات با اینکه عالی است و ارجاعات و منابع مناسب و خوبی دارد ولی باز می‌بینیم که سطح علمی برخی مقالات برای ارائه در این همایش با رویکرد نوآورانه مناسب نیست.
او اضافه کرد: برخی مقالات نیز گویا گرفته شده از یک کتاب نویسنده هستند اما در مقاله بیان نشده که مخاطب می‌تواند برای استفاده کامل به کتاب مراجعه کند. هدف این همایش معنویت علوی و دنیای امروز بوده و قصد این مقالات باید این باشد که با نقلی از تاریخ گذشته بتواند الگوی علمی برای جامعه ارائه کند اما وقتی مقالات را کنار هم می‌گذاریم این هدف تامین نمی‌شود، بنابراین بهتر بود جناب حجت الاسلام و المسلمین مطهری در بخشی مجزا با توجه به مقالات ارائه شده، مقاله‌ای مستقل با عنوان «الگویی برای دنیای امروز» ارائه می‌کردند.
قاضی خانی تأکید کرد: ما نباید در تاریخ گذشته بمانیم و باید معنویت علوی، الگویی برای امروز ما باشد. بنابراین بهتر بود در قالب یک نتیجه گیری راهکارهایی در این زمینه در کتاب حاضر ارائه می‌شد.
حجت الاسلام و المسلمین رمضان محمدی نیز به عنوان منتقد دوم، بیان داشت: در جامعه امروز قضاوت و اجحاف ایدئولوژیکی وجود دارد بدین معنی که برخی فکر می‌کنند معنویت با عقل و علم موافقت ندارد و در برخی از دوره‌ها دنیای اسلام را از توجه به علم و عقل بازداشته است در حالی که این چنین نیست و علمای زیادی داشتیم که در کنار رشد معنویت، خدمات ارزنده‌ای به علم و دانش دادند.
او افزود: توجه به معنویت به معنای کنار گذاشتن علم نیست، بلکه بدین معنا است که مسائل معنوی فراتر از مسائل مادی است. بنابراین بی توجهی به معنویت به منزله مثله کردن حقایق است. در جامعه غربی می‌بینیم که چه آشفتگی وجود دارد. اما دین اسلام و مذهب تشیع و به ویژه معنویت علوی فراتر از معنویت مادی است. این معنویت همراه با عقلانیت است. باید گفت، این گونه از معنویت در یک کتاب نمی‌گنجد و این کتاب تلاش خودش را کرده اما کافی نیست.
این محقق دینی با تأکید بر اینکه معنویت در مذهب شیعه بیش از مذاهب دیگر است و حتی اگر به نحله‌های صوفی و عرفان‌های نوظهور نگاه کنیم متوجه این موضوع می‌شویم گفت: معنویت علوی به هیچ وجه رازآلود نیست و این ویژگی مثبت این نوع معنویت است و برای عموم مردم قابل استفاده و ترویج است بر خلاف تصوف و عرفان‌های نوظهور که رازآلود است. معنویت عمومی که در عصر پیامبر(ص) بوده و امام علی(ع) هم بر همین معنویت تأکید داشت برای عموم مردم لازم است.
در ادامه محمدی بیان داشت: گناه با معنویت اسلامی و علوی تقابل دارد و این معنویت علوی پیامدهای زیست محیطی، اجتماعی، فردی و ... دارد و معنویت علوی هیچ منافاتی با رفاه انسان‌ و بهره‌مندی او از منابع دنیوی ندارد.
محمدی گفت: متأسفانه ما هنوز در قدم‌های اول هستیم و چنین آثاری تنها مقدمه است. تمام ابعاد معنویت علوی در یک کتاب نمی‌گنجد و حلقه‌های مفقوده زیاد است. در این کتاب نگرش تاریخی کمتر دیده می‌شود و این مجموعه که کلید واژه آن معنویت علوی است نگرش تاریخی به سیره در آن ضعیف است و بیشتر به آرا پرداخته شده است. وقتی می‌گوییم علویت در دنیای امروز، باید بدانیم به نقش معنویت در بحران‌های اجتماعی، مسائیل سیاسی، سلامت خانواده‌ها و ... توجه شود.
او گفت: امروز با وجود علم و مسائل مادی بسیاری از مشکلات انسان‌ها حل شده اما انسان‌ها آرامش روانی زیادی ندارند و خودکشی‌ها و اضطراب‌ها زیاد است بنابراین این‌ها مسائلی است که خوب است به آنها پرداخته شود.
محمدی با بیان اینکه در کتابی که درباره معنویت نوشته شده اما معنویت تعریف نشده و مرز عبادت و معنویت در آن مشخص نشده است گفت: معنویت درجات مختلفی دارد و در فرهنگ‌های مختلف معنویت به معنای مختلفی است که این‌ها باید مورد بررسی قرار گیرد. معنویت علوی با معنویت‌های دیگر متفاوت است و در برخی از فرهنگ‌ها احساس معنویت از طریق مواجهه با امر متعالی اعم از خیالی و واقعی حاصل می‌شود مانند تصوف یا مرتاض‌ها اما معنویت علوی با این‌ها متفاوت است.
او در پایان گفت: معنویت علوی نسخه تمام عیار معنویت نبوی و ناشی از یگانه پرستی و ارتباط با خداست. این معنویت همراه با انجام دستورات الهی است. در این معنویت عصاره آن بندگی خداست. بنابراین دو عنوان عبادت و معنویت باید در این کتاب مرزبندی می‌شد. مصادیق عبادت و معنویت نیز باید در کتاب ذکر و مشخص می‌شد.