شهادت حسین بن‌علی(ع) بدان شکل فجیع، تنها 50 سال پس از رحلت جد بزرگوارش رسول خدا(ص)، آن هم به دست کسانی که به ظاهر مسلمان بودند، بی‌شک از سویی دردناک‌ترین و از سوی دیگر تامل‌برانگیزترین واقعۀ ادوار اسلامی و بلکه تاریخ می‌تواند باشد. اینکه چگونه کسانی که به کیش پیامبر اسلام(ص) بودند، در برابر شهادت نواده محبوب ایشان بی‎‌تفاوت و یا حتی در سپاه دشمن بودند، موضوعی است که ذهن هر پرسشگری را متوجه خود می‌کند. بر این اساس یکی از موضوعات بایسته، بررسی علل بی‌تفاوتی مسلمانان در برابر قیام و شهادت امام حسین(ع) است. در این راستا مقاله ای از این قلم در ره توشه محرم 1393 به چاپ رسیده که در اینجا خلاصه ای فهرست وار از آن ارایه می گردد.

در آن نوشته چه دسته عامل برای پدیده بی تفاوتی برخی مسلمانان برشمرده شده است. در دسته عوامل عقیدتی ـ سیاسی، به تاثیر دوری از خط اصیل اسلام، حزب قدرتمند عثمانی، گسترش تفکر حزب خوارج، اعتقادات جاهلانه و اجتهادات نابجا اشاره شده است.

در دسته عوامل اجتماعی، عوامل روانی ـ اخلاقی از جمله ضعف دین‌داری، دنیاطلبی، استفاده از مال حرام، آلودگی به گناه، انحراف احساسات و تبلیغات دشمن بررسی شده است.

با این حال لازم به یادآوری است که برخی مسلمانان نسبت به شهادت امام حسین(ع) عکس العمل نشان دادند. از عکس العمل های سطحی و احساساتی که بگذریم، می‌توان به قیام توابین و مختار اشاره کرد. توابین در پی پشیمانی ناشی از کوتاهی در یاری امام حسین(ع)، در سال 64ق به ریاست سلیمان بن‌صُرَد با هدف کشتن یا کشته‌شدن قیام کرده و در رویارویی با سپاه انبوه امویان، جز اندکی همگی کشته شدند[1]. از خطبه‌ها و اقدامات سران توابین، شواهد و قراینی دال بر اعتقاد و احساس شیعی آنان به دست می‌آید. دو سال بعد مختار با شعار «یا لثارات الحسین(ع)» و با استفاده از طوایف شیعی، باقیمانده توابین و موالی، کوفه را به دست گرفت و یک سال بعد پرونده مختار نیز با سایه روشن‌هایش بسته شد[2].

به قلم: حجت الاسلام و المسلمین مهدی نورمحمدی محقق رسمی پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت علیهم السلام

[1] . طبری، ج5، ص552 به بعد.

[2] . بلاذری، انساب ‏الاشراف، ج‏6، ص375 به بعد.