قیام عاشورا

هجرتی عاشقانه در قیام عاشورا

در 28 رجب سال 61 هجری، معاویه در شام درگذشت و پسرش یزید با زمینه سازی پیشین پدرش به حکومت رسید. او برای تثبیت حاکمیت خود، امام حسین ع را ـ که در مدینه می زیست مزاحم حکومت خود می دید و به فرماندار مدینه فرمان داد که امام را به پیروی از یزید فرا بخواند. امام که اساس این حاکمیت را غصب و ظلم می دانست و آن را نمی پذیرفت از مدینه به مکه هجرت کرد این هجرت ماهیتی دارد

هجرت مانند جهاد سه نوع است:

1. «هجرت صغرا» كه هجرت جغرافيايی است و آن رفتن از مكانی ـ كه حفظ دین و اقامۀ شعائر دینی در آنجا ممکن نيست ـ به مكان ديگر برای حفظ دين است. افرادی که توانایی چنین هجرتی را دارند و عمداً به آن اقدام نکنند، به وقت مردن و احتضار فرشتگان الهي به آنان خواهند گفت: آیا سرزمین الهی وسعتی نداشت تا [برای حفظ دین] به آنجا هجرت کنی!.[1]

اين هجرت همانند جهاد و دفاع از تكاليف مهم شرعی است و بستگی به شرایط دارد؛ یعنی اگر شرایط آن باشد، اصل هجرت به فرمودۀ امیرمؤمنان (عليه‌السلام) هست: «الهجرة قائمةٌ علی حدّها الأول»؛[2] ولی وقتی واجب می‏شود كه شخص در محیط زندگی خود نتواند دين خود را پاس بدارد؛ اما در جای ديگر چنین امکانی برای او باشد.[3] قرآن می‌فرماید: فرشتگان از افرادی که به چنین هجرتی نپرداختنه‌اند بازخواست می‌کنند.[4] این بازخواست فرشتگان، حکایت دارد که ترك خانه و كاشانه برای حفظ دين واجب است و ماندن در وطن كه به ترك احكام ديني بينجامد، حرام است؛ مگر آنكه اصل مهاجرت ممكن نباشد.[5]

2. «هجرت وسطا» كه سفر از وادی گناهان به فضای فضيلت‌ها و ارزش‏های اخلاقی است؛ خدای بزرگ دربارۀ اين نوع از هجرت‌ها چنين فرموده است: (والرُّجزَ فَاهجُر)،[6] هجرت از رُجْز به اين معناست كه اگر كسي به صفت زشت مبتلاست، اين صفت وطن اوست و او اهل سرزمين پليد است و بايد از آنجا به فضای پاکی هجرت كند كه شهر فضايل اخلاقی و عشق، محبّت و معرفت به خدای بزرگ است. پس يكی از بهترين هجرت‏ها هجرت از گناه و رذيلت‌های اخلاقي به فرمانبری و فضيلت‌های اخلاقی است. اين هجرت، پايه زندگی انسانی است، چون به اوصاف نفسانی مربوط می‏شود و چنين مهاجری از حسد به غبطه، از تكبّر به تواضع، از آز و طمع به قناعت، از نادانی به دانایی و از ظلم و فسق به عدل و اعتدال سفر كرده است. [7]

در هجرت صغرا، ممکن است تبعيد و اخراج اجباری و مانند آن در میان باشد؛ ولی هجرت وسطا چنین نیست.

3. «هجرت كبرا» ـ كه با «جهاد اكبر» برابری می‏كند ـ آن است كه انسان از دانش کسبی و ذهنی به علم شهودی و قلبی هجرت كند. نبرد حكمت و عرفان، عقل و قلب، علم و عشق و مانند آن در اين عرصه است. عقل حكيم مي‏گويد بايد حقايق جهان را با برهان فهميد و قلب عارف می‏گويد فهميدن كافی نيست؛ بلكه بايد آن‏ها را مشاهده كرد و اهل وجدان شد و از باورها، انديشه‏ها و استدلال‏های ظاهراً عقل‏پسند به مقصد عشق و محبّت الهي سفر كرد. اين نزاع پسندیده و جهاد ممدوح عرصه‏های گوناگون دارد كه برخي از آن‏ها حماسي است؛ مانند هجرتی كه حضرت سيّدالشهدا(عليه‌السلام) و اصحاب باوفای آن‌حضرت داشتند: هجرت ايشان در حالی بود كه خردمندان و عاقلان بر اساس محاسبات، معادلات و تحليل‏های سياسی عقلانی، آن‌حضرت را از حركت حماسی عاشورا باز می‏داشتند؛ ولی ايشان بر اساس عشقِ به حفظ دين به آن اقدام کرد[8] و عاشقانه هجرت کرد و مال، آبرو، فرزندان، جان و همۀ هستی خود؛ حتی اسارت زنان خود را در طبق اخلاص نهاد و مصداق آیه «یا ایتها النفس المطمئنه ارجعی الی ربک»[9] شد.

به همین جهت بوده که امیرمؤمنان(عليه‌السلام) هنگام بازگشت از صفين و رسيدن به سرزمين كربلا و پياده شدن و نماز خواندن، با دست اشاره کرد که: هيهنا، هيهنا، ...، سپس فردند: هيهنا مصارع عشّاق...، اين‏جا آرامگاه مردان الهي است كه در راه رضاي خدا قيام مي‏كنند و شربت شهادت مي‏نوشند و در همين‏جا دفن مي‏شوند».[10]

این سخن ناظر به حقيقت عشق و گرايش عاشقانه اوليای الهی و سید الشهداء(عليه‌السلام) و یاران او به دين خداست. ياران سيّد الشّهداء (عليه‏السلام) در شب عاشورا پس از آنكه بر ياری آن‌ گرامی مصمّم شدند، آن‌حضرت، قرارگاه آنان در بهشت را به ایشان نشان داد و آن را مشاهده كردند. این، بر مبنای عشق و شهود و يقين است (نه اين كه بر اثر شهود بهشت و برای رسيدن به آن جنگيده باشند)؛ بلکه يقين و شهود عاشقانه و حاصل از عبادت بوده است[11] که آنان را به آن حماسه جاوید وا داشت.


به قلم حجت الاسلام و المسلمین یدالله مقدسی محقق رسمی پژوهشکده تاریخ و سیره

 

[1] . سوره نساء، آيه 97. (ألَم تَكُن أرضُ اللهِ واسِعَةً فَتُهاجِروا فيها).

[2] . نهج البلاغه، خطبه 189، بند 2.

[3] . ر.ک: عبد الله جوادی آملی، تسنيم، ج 16ص 729

[4] . سوره نساء، آيه 97. (إنَّ الَّذينَ تَوَفّاهُمُ المَلائِكَةُ ظالِمي أنفُسِهِم قالوا: فيمَ كُنتُم قالوا: كُنّا مُستَضعَفينَ فِي الأرض قالوا: ألَم تَكُن أرضُ اللهِ واسِعَةً فَتُهاجِروا فيها فَاُولئِكَ مَأواهُم جَهَنَّمُ وساءَت مَصيرا).

[5] . سوره نساء، آيه 98. (إلاّ المُستَضعَفينَ مِنَ الرِّجالِ والنِّساءِ والوالدنِ لايَستَطيعونَ حيلَةً ولايَهتَدونَ سَبيلا).

[6] . سوره مدّثر، آيه 5. تسنيم، جلد 16صفحه 728.

[7] . ر.ک: عبد الله جوادی آملی، تسنيم، ج 16ص 730

[8] . ر.ک: عبد الله جوادی آملی، تسنيم، ج 16، ص729.

[9] . سوره فجر، آیه 27 و 28.

[10] . مجلسی، بحارالأنوار، ج 41، ص 295.

[11] . ر.ک: عبد الله جوادی آملی، تسنيم، ج1، ص 433.

منبع:

تاریخ خبر: 1397/7/12 پنجشنبه
تعداد بازدید کل: 557 تعداد بازدید امروز: 1
 
امتیاز دهی
 
 


پربازدید‌ترین مطالب

مطالب مرتبط

پربازدید‌ترین مطالب

مطالب مرتبط
[Control]
تعداد بازديد اين صفحه: 558

آدرس: قم - میدان شهدا - خیابان معلم   پژوهشکده تاریخ و سبره اهل بیت (علیه السلام)
تلفن: 31156735- 025
31156926 - 025
ایمیل: history@isca.ac.ir

ایتا
پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
خانه | بازگشت | حريم خصوصي كاربران |
Guest (PortalGuest)

پ‍ژوهشكده تاريخ و سيره اهل بيت عليه‌السلام-پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي
مجری سایت : شرکت سیگما