حجت الاسلام علی اکبر ذاکری در ابتدای صحبت هایشان در این نشست گفتند: سعی من براین است که نمونه هایی از عدالت امیرالمومنین علی ع در برخوردی که با کارگزارانش داشته تقدیم کنم .به همین خاطر حالا بحث بحث نظری نیست بلکه بحث تاریخی است .وممکن است کم وکاستی هایی داشته باشد وبا توجه به فرصتی که برای این بحث بوده این است که بحث طبق انچه بیان شد عدالت علوی در حوزه ی کارگزاران است که البته از یک جهت یکی از موضوعات مورد نیاز جامعه ی ما هم هست که اگر کارگزاری از مسیر حق منحرف شد چه باید کرد ووامام علی ع چگونه با انها رفتار می کرده ودر واقع سیره ی حضرت سیره ی عملی بیشتر چه بوده؟ قبل از اینکه به موارد سیره ی حضرت بپردازیم چند نکته ای در باب عدالت یا عدل واشاره ای هم به سیره ای که در برخورد با کارگزاران .که قبل از علی ع بوده به اختصار من اشاره می کنم که بدانیم دوران علی ع از این جهت دوران مشکلی بوده وبا انچه که در جامعه قبلا رخ داده اتفاق افتاده وشاید هم باور کارگزاران بوده خیلی متفاوت بوده بنابراین حضرت می خواسته یک روند جدیدی را اغاز کند که بازگشت به دوران پیامبر باشد .به همین علت با مشکلات زیادی روبرو بوده که درباره ی عدالت علی ع درباره ی اصل موضوع جای بحث نیست .

 مشهور است می گویند برای شدت عدالتش در محراب عبادت به شهادت رسیده .یعنی عدالت ان حضرت باعث مخالفتها وجنگ های متعدد شده .چون اگر ما بخواهیم یک جامعه ای را در نظر بگیریم که عدالت در ان بخواهد رواج پیدا بکند باید سه تا پایه واساس باشد تا عدالت تحقق پیدا کند .یکی این قانون ،قانون عادلانه باشد .که خوب در اسلام می توانیم بگوییم قانون عادلانه همان دستورات اسلام است . دوم هم اینکه باید حاکم هم حاکم عادل باشد .دنبال عدالت باشد نه دنبال رسیدن به قدرت .وسوم هم خود مردم هم دریافت درستی از عدالت داشته باشند .اینطور نباشد که بگوید اقا ما همان ظلم را بهتر از عدل دوست داریم .چون به هر حال در سایه ی ان تبعیض وبی عدالتی یک چیزی به ما می ماسیده.قران وقتی که مطرح می کند درباره ی پیامبران میگوید:لقد ارسلنا رسلنا ..لیقوم الناس بالقسط .خود مردم باید عدالت را برقرار کنند در جامعه باید خودشان دنبال عدالت باشند .اما اگر خود افراد جامعه از نظر فرهنگی به گونه ای باشند که دریافت درستی از عدالت نداشته باشند حاکم عادل هم در پیمودن مسیر عدالت دچار مشکل می شود ومی شود گفت دوران علی علیه السلام یک دوره وزمانی با این مشکلات بوده است.

وی افزود: خوب یک عدل داریم به معنای درک با بصیرت معنا کرده اند .در برابرش عِدل است .عِدل چیزی است که با حواس دریافت می شود می گویند این عِدل اون هست .درباره ی اشیاء هم عِدل به کار می برند .حالا ان اشیایی که قابل شمارش باشد .اشیایی که در قدیم به صورت کیل بوده .چون مکیل وموزون در واقع بیشتر عِدل به کار می برند .واژه های مرادف هم انصاف هست .انصاف بیشتر در معاملات به کار برده می شود گر چه خوب الان انصاف را در ارزیابی گاهی دوتا نظریه هم به کار می رود اما اصلش در معاملات بوده .یکی هم همان واژه ی قسط است .قسط را معنا کرده اند ،عدل روشن واشکار .به همین خاطر در وضع که مشخص است که در انجا از ان تعبیر به قسط می شود .یا قسطاس المستقیم که گفته می شود از این جهت است .وایات قران هم نسبت به پیامبر است .اذا حکمت وان حکمت بینکم بالقسط ان الله یحب المفسدین که درباره ظاهرا اهل کتاب است .درباره ی انها اگر داوری می کنی باید داوری عادلانه باشد .قسط گونه باشد .یعنی به گونه ای باشد که طرف دریافت کند که شما به درستی عمل کردید .همان لیقوم الناس بالقسط همین نکته را می رساند که مردم هم باید خودشان دنبال قسط باشند وهم این قسط وعدالت را در واقع احساس کنند .ودریافت کنند .حالا خود حضرت علی ع وقتی که از تفاوت قسط وعدل وجود سوال می شود می فرمایند عدل این است که هر چیزی را در جایگاه خودش قرار می دهد .

عضو هیات علمی پژوهشکده تاریخ و سیره سخنانشان را اینگونه ادامه دادند که معنای عدل را معانی مختلفی ذکر کرده اند .تعریفی که جرجانی دارد می گوید عبارت است از استقامت در راه حق .چون قانون مشخص است .حق است باید در ان اجرای حق استقامت ورزید وانچه که خلاف حق است یا از نظر دینی ممنوعیت ایجاد شده باید از ان هم اجتناب کرد .در لغت هم که معنا کردند در المنجد،می گوید ماقام فی النفوس انه مستقیم .مردم احساس کنند که این در مسیر درستی ..حالا برخی هم معنایی الحکم فی الحق یا بالحق .حکم عادلانه دانستند .که حالا بیشتر این حکم عادلانه گفته می شود بیشتر شاید نظر داشته باشد به عدالت قضایی واجتماعی به معنای خاص .عدالت اقتصادی وعدالت قضایی .حالا امیرالمومنین ع نسبت به کارگزاران اگر ما بخواهیم به سابقه ی برخورد وشیوه ی عدالت حضرت نسبت به کارگزاران یک توجهی داشته باشیم .می بینیم انچه که در گذشته یعنی در دوران خلفای قبلی مطرح بوده یک مقدار متفاوت بوده .یعنی یه مقدار که ..بسیار متفاوت بوده .از زمان خلیفه ی دوم او هم سعی می کرده عدالت را برقرار کند .اما کارش این بوده .می گویند ان چیزی که کارگزارانش اموالی که داشتند ..اموال انها را دریافت کرد .یعنی اگر 100هزار تومان انها در دوران کارگزاریشان ،خلاصه پولی ثروتی به هم زده بودند نصفش را می گرفت .حالا نسبت به عمرعاص این گونه عمل کرد .نسبت به ابو بریره کارگزار بحرین اینگونه عمل کرد .دیگر کارگزاران که مرحوم علامه ی امینی گمان کنم لیستش را در جلد هفتم وهشتم درانجا برمی گردد را فکر کنم اورده .(الغدیر).خوب این یک اشکالی است .اشکال اساسی اش این است که بنابراین هر کسی که بیشتر توانسته استفاده بکند باز هم شما نصفش را بگیرید طبیعتا باز جیب او پرپول تر می شود دیگر .چون اگر او سوءاستفاده هم کرده باشد نصفش هم شما بگیرید در واقع برایش چیز زیادی باقی می ماند .اما دوران عثمان کلا اصلا وضعیت عوض شد .دوران عثمان دیگر کسی از کارگزاران بازخواست نمی کرد .بخشی از کارگزاران از اقوام وخویشان ونزدیکان خلیفه بودند وبیت المال در اختیارشان بود حتی وقتی که مثل عبدالله ابن مسعود ودیگران اعتراض کردند ظاهرا زید ابن ارقم است که اقا من خودم را کلید دار بیت المال مسلمانها می دانستم حالا می بینم نه کلید دار خلیفه هستم عزل می شود وبازخواست می شود ومورد توبیخ قرار می گیرد .کارگزاران هم در نتیجه اموال بیت المال در اختیارشان بوده .هر گونه که می خواستند عمل می کردند