اندیشه‌ها و تفکرات شیعه امامی فراز و نشیب‌های فراوانی داشته و با وجود اهمیت آن، کاوش‌های صورت‌گرفته درباره آن اندک و ناکافی بوده است. تاریخ اندیشه‌های اعتقادی شیعه را از ابعاد مختلفی می‌توان کاوید و پژوهش پیش رو تاریخچه اعتقادی شیعه و پیدایش و فراز و فرودهای اندیشه حدیث‌گرایی و عقل‌گرایی و ورود تفکر نظام‌مند فلسفی به میان امامیه و آمیخته‌شدن کلام امامیه با تفکر عرفانی وتأثیر آن بر برخی اعتقادات آنان را بررسی کرده است.

بررسی سابقه این تفکرات از آن رو بر اهل نظر لازم است که هم با زحمات عالمان و بزرگان آشنا شوند و هم از تطور و تحول این تفکرات آگاه گردند تا در این زمینه صرفاً به پژوهش‌های نادرست و پیش فرض‌هایی غیرمنصفانه اتکا نکنند.

در این کتاب، علاوه بر اینکه نویسنده تلاش کرده است مباحث خود را عام‌تر مطرح سازد و خود را به عقاید و کلام محدود نسازد، درصدد بوده است رویکردهای عالمان امامی مذهب را در طول کمتر از ده قرن را با نگاهی اجمالی نشان دهد. وی با شیوه تحلیلی‌ـ گزارشی به بررسی تاریخ تفکر شیعه امامیه از آغاز تا ظهور صفویه پرداخته است.

تاریخچه این اندیشه‌ها را به چند دوره می‌توان تقسیم کرد. یکی دوره حضور امامان است که عقل‌گرایانی چون هشام بن حکم و مؤمن الطاق حضوری پررنگ در کنار حدیث‌گرایان داشتند و البته عقل‌گرایان مورد حمایت ائمه بودند. پس از دوره حضور، عقل‌گرایی اهمیتی مضاعف یافت؛ زیرا علمای شیعه باید ضمن بهره‌مندی از کتاب و سنت، با استدلالات عقلی به مخالفان پاسخ می‌گفتند؛ ازاین‌رو عقل‌گرایی کلامی و تفکرات عقل‌گرایانی چون شیخ مفید، سید مرتضی و شیخ‌طوسی رواج یافت. در دوره سوم، با ظهور فلسفه مشاء و تطورات آن، مطالب مفید فلسفه توسط خواجه نصیر و علامه حلی اخذ شد و تألیفاتی چون کشف‌المراد نوشته شد که هفتصد سال در صحنه مباحثات علمی حضور داشت. پس از دوره فلسفه، عرفان ابن عربی وارد تفکر شیعه شد و آثار ارزشمندی در این حوزه پدید آمد. تلفیق این تفکرات را در حکمت متعالی می‌توان دید که امروزه تفکر رایج حوزه‌های شیعه است.

بررسی اندیشه شیعه امامیه نقشه راهی فرا روی ما قرار می دهد تا با تفکر بزرگان این مذهب بخصوص امامان معصوم علیهم السلام آشنا شده و از آن استفاده کنیم. تفکری که در طول تاریخ با عقل گرایی عجین بوده است . کتاب تاریخ تفکر امامیه مروری اجمالی به سیر تفکر شیعیان دوازده امامی از عصر حضور تا ظهور صفویه دارد . این کتاب اثر مشترک آقایان مصطفی صادقی و مهدی فرمانیان بوده و 191 صفحه دارد . در این کتاب به مباحثی همانند خردگرایی فلسفی و بررسی مکاتب فکری بغداد و قم و ورود عرفان ابن عربی به شیعه و نتایج آن پرداخته شده است