معرفی اثر

کتاب «زندگی فرهنگی سیاسی شلمغانی»؛ نوشتۀ حجت الاسلام محمدتقی ذاکری

این اثر ارزشمند توسط محقق توانمند حجت الاسلام و المسلمین محمدتقی ذاکری تألیف شده است. این کتاب شامل شش فصل می باشد و علاوه بر مقدمات بحث و تبیین اوضاع سیاسی و علمی شیعه در عصر غیبت صغری، به مباحثی نظیر معرفی جایگاه علمی سیاسی شلمغانی و گرایشات فکری او پرداخته است.

عصر غیبت صغری برای امامیه دوران پر چالشی بود. نخستین تجربه های غیبت امام در حالی که حتی ولادت آن حضرت برای عموم شیعه مشخص نبود شیعیان امامی را در سرگردانی فرو برد که از آن به حیرت تعبیر می شود. در چنین اوضاعی وکلای امام عسکری علیه السلام که در زمان غیبت وکالت امام دوازدهم علیه السلام را بر عهده داشتند وظیفه خطیری بر عهده گرفتند. در این دوران وکلاء توسط چهار شخصیت که به ترتیب سرپرستی دیگر وکلاء را بر عهده داشتند رهبری می شدند. با این وجود آن چه اوضاع را دشوار تر می ساخت ظهور و بروز مدعیانی بود که با بهره برداری از جایگاه علمی و یا اجتماعی ادعاهایی هم چون برخورداری از منصبی از جانب امام دوازدهم علیه السلام را داشتند. شلمغانی (مقتول در ۳۲۲ ق به دستور خلیه وقت) یکی از این شخصیت های علمی است که در ابتدای امر ارتباطی نزدیک با حسین بن روح (م ۳۰۵ ق) (سومین سرپرست وکلاء در غیبت صغری) داشت. اما این ارتباط نزدیک بعد از مدتی به تیرگی گرایید و روابط آن ها به رد و انکار یکدیگر انجامید. این امور سبب گردید تا علیرغم رویکرد منفی مولفان شیعی و غیر شیعی نسبت به شلمغانی در طول قرن های متمادی، در عصر حاضر برخی پژوهش ها حالات دیگری را مطرح ساخته و شلمغانی را قربانی توطئه های شخصیتی هم چون حسین بن روح و طرفدارانش جلوه دهند. با توجه به این امور بود که لزوم پژوهش مستقل در مورد شلمغانی و شناخت جنبه های مختلف علمی،‌ فکری، اجتماعی و سیاسی وی احساس شد تا شلمغانی را آن چنان که بوده بازشناسی کند.

پژوهش پیش رو در ۶ فصل تدوین گردید که مطالب متنوعی را در خود جای داده است. در این اثر علاوه بر مباحث مقدماتی و بسترشناسی که لازمه تحقیق بود چند مسئله عمده مورد بررسی و پژوهش قرار گرفت. از جمله این مسائل می توان به بررسی داده های منابع در مورد شلمغانی اشاره داشت. اختلاف گزارش های منابع متنوعی که توسط مولفان گوناگون از جهت تخصص و انگیزه در زمان های متمادی تألیف شده اند قابل توجه بود.

 رهیافت به تمایل فکری شلمغانی به طیف خاصی از محدثان و راویان قبل از خود و تأثیر پذیری او از برخی از مشایخ خویش مسئله مهم دیگری بود که به آن پرداخته شد. با توجه به این که مشایخ شلمغانی در هیچ منبعی مورد اشاره قرار نگرفته اند، شناسایی افراد و شخصیت های مورد علاقه وی تنها از طریق بررسی روایات پراکنده ای که از او در منابع مختلف باقی مانده و قابل شناسایی است امکان پذیر بود. اما برای شناخت وجهه علمی شلمغانی بررسی آثار و تألیفات وی مورد توجه قرار گرفت. به این ترتیب محتوای تألیفات وی، و میزان اهمیتی که نزد مولفان شیعه داشته و این که در حال حاضر چه میزان از آن ها قابل دسترسی است مورد بررسی قرار گرفت.

مسئله دیگری که در شناسایی شلمغانی اهمیت ویژه ای دارد بررسی جایگاه سیاسی اجتماعی وی است. او جایگاه اجتماعی خاصی میان شیعیان و خصوصا قبیله بنی بسطام داشت. هم چنان که ارتباط هایی با شخصیت های سیاسی مختلف و افراد صاحب نفوذ داشت. در مقابل نیز حسین بن روح، هم از جایگاه اجتماعی والایی نزد شیعیان برخوردار بود و هم تا میزانی ارتباط هایی با شخصیت های سیاسی داشت. مطالعه در این زمینه نشان از آن داشت که شلمغانی از روابط خود با شخصیت های سیاسی برای از میان برداشتن حسین بن روح اقداماتی انجام داده است. هم چنان که در اقدامی متقابل حسین بن روح و شخصیت های نزدیک به وی این نوع اقدامات را در مقابل شلمغانی انجام داده اند.

یکی دیگر از مهمترین مباحث در مورد شلمغانی بحث از گرایش فکری او است. در منابع متعددی از انحراف های عقیدتی و حتی اخلاقی شلمغانی سخن به میان آمده است. در این اثر با دیدگاهی منتقدانه به گزارش های موجود در این زمینه پرداخته شده و احتمال هایی در مورد نادرست بودن برخی از این موارد مطرح گردیده است. در نهایت، این کتاب بازگشتی به مسئله اصلی تحقیق یعنی «عوامل موثر در فراز و فرود شلمغانی از استقامت تا انحراف» داشته و نتیجه نهایی تحقیق را ارائه داده است.

این اثر ارزشمند توسط محقق توانمند حجت الاسلام و المسلمین محمدتقی ذاکری تألیف شده است. این کتاب شامل شش فصل می باشد و علاوه بر مقدمات بحث و تبیین اوضاع سیاسی و علمی شیعه در عصر غیبت صغری، به مباحثی نظیر معرفی جایگاه علمی سیاسی شلمغانی و گرایشات فکری او پرداخته است. منابع فراوانی در این پژوهش مورد توجه قرار گرفته و بین اخبار و روایات موجود در آنها درباره شخصیت شلمغانی و ادعاهای او مقایسات مفصلی صورت پذیرفته است. این کتاب 320 صفحه داشته و به اهتمام گروه تاریخ تشیع پژوهشکده تاریخ و سیره تهیه شده است.  

منبع:اختصاصی پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت علیهم السلام
كلمات كليدي : زندگی شلمغانی , محمد تقی ذاکری

تاریخ خبر: 1398/8/1 چهارشنبه
تعداد بازدید کل: 1277 تعداد بازدید امروز: 2
 
امتیاز دهی
 
 

نسخه قابل چاپ

پربازدید‌ترین مطالب

مطالب مرتبط

پربازدید‌ترین مطالب

مطالب مرتبط
کتاب «زندگی فرهنگی سیاسی شلمغانی؛ از استقامت تا انحراف» اثر حجت الاسلام محمدتقی ذاکری منتشر شد
[Control]
تعداد بازديد اين صفحه: 1278

آدرس: قم - میدان شهدا - خیابان معلم   پژوهشکده تاریخ و سبره اهل بیت (علیه السلام)
تلفن: 31156735- 025
31156926 - 025
ایمیل: history@isca.ac.ir

ایتا
پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
خانه | بازگشت | حريم خصوصي كاربران |
Guest (PortalGuest)

پ‍ژوهشكده تاريخ و سيره اهل بيت عليه‌السلام-پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي
مجری سایت : شرکت سیگما