کرسی ترویجی «نقش تاریخی امام مهدی(عج) در هدایت شیعیان در غیبت صغری» برگزار شد
کرسی ترویجی عرضه ایده علمی با عنوان: «نقش تاریخی امام مهدی(عج) در هدایت شیعیان در غیبت صغری»، روز دوشنبه مورخ 30/01/1399 از ساعت 11 الی 13، در سالن جلسات کوثر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی از سوی پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت (ع)، برگزار شد.
این کرسی ترویجی که به صورت مجازی برگزار گردید، دکتر احمدی کچایی، عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، به عنوان ارائه دهنده بحث گفت: در مطالعات عصر غیبت صغری آنچه بیشتر بدان پرداخته شده است مباحثی مانند تولد امام مهدی(عج)، وکلای اربعه و وضعیت شیعیان است و بررسی اقدامات خود حضرت که میتوان از آن با عنوان نقش تاریخی امام مهدی(عج) یاد کرد کمتر مورد توجه بوده است و این در حالی است که انسجام یابی امامیه و گذر از بحرانهای عصر غیبت صغری با این اقدامات در پیوند هستند. با شروع دوره غیبت طبق گزارشها با آن که خواص و عالمان جامعه امامی از وجود حضرت(عج) آگاه بودند اما توده مردم دچار حیرت شده بودند و با توجه به شرایط حفظ جان امام هم نمیشد آشکارا از وجود ایشان سخن به میان آورد لذا با تلاشهای امام مهدی(عج)، وکلا و عالمان آن عصر جامعه امامی از این چالش عبور کرد. ایشان رصد نقش تاریخی امام در عصر غیبت صغری را در محورهای: تبیین شرایط دوره جدید، تبیین امامت و لزوم استمران آن، نصب وکیلان، برخورد با مدعیان امامت، برخورد با مدعیان وکالت آن حضرت، برخورد با وکلای منحرف و تبیین امر تقیه خواند و به اختصار به ارائه نمونههایی از آن پرداخت.
دکتر نعمت الله صفری فروشانی، مدیر دانشنامه اهل بیت(ع)، به عنوان ناقد جلسه، بیان داشت: با توجه به عنوان، این انتظار بود که رویکرد بحث تاریخی باشد در حالی که رویکرد روایی است. منابع نیز روایی و درون مذهبی هستند.
استاد جامعه المصطفی العالمیه ادامه داد: در اینگونه مباحث باید به اقوال بدیل توجه کرد و ایراداتی که ممکن است از جانب مخالفان مطرح باشد را نیز در بحث جوابگو بود. به احتمال وجود گفتمانهای مختلف در آن عصر نیز باید توجه کرد. همچنین باید دانست سخن از نقش با چند شاهد مثال محدود آن هم از منابع روایی کافی نخواهد بود و در نهایت وجود روایی حضرت را ثابت میکند نه نقش تاریخی را، چرا که دوره غیبت صغری نزدیک به هفتاد سال طول کشیده است و نقش تاریخی حضرت آن هم در هدایت شیعیان مطرح است که این شیعیان در نقاط مختلف جهان اسلام آن روز حضور دارند. در بحث هدایت باید دقت کرد گزارشهای موجود نوعی میراث اجرایی را برای ما باقی نهاده است و میراث علمی و هدایتی بهروز روشنی نیافته است.
در بخش دوم بحث، دکتر احمدی کچایی اظهار داشت: دوره غیبت صغری مانند عصر حضور نیست لذا نقش کمرنگتر خود را نشان میدهد. همچنین بحث انسجام یابی شیعه و دستور به پایان غیبت صغری را نیز باید به محورهای فعالیتهای حضرت افزود. در این دوره بنابر برخی گزارشها عالمانی که خود به صورت مستقیم نامههایی به حضرت داشتهاند ضمن آنکه محتوای توقیعات نیمه اول عصر غیبت صغری با نیمه دوم نشان از این دارد که در نیمه اول تلاش حضرت بر تبیین مسائل امامت و امور محوری شیعیان است اما در نیمه دوم به نوعی بر این بحرانها فائق آمده و مسائل شخصی افراد بیشتر مطرح هستند. این که منابع استفاده شده بیشتر روایی هستند درست است اما این منابع گزارشهای تاریخی دارند که در این امر فرقی بین آنان با منابع تاریخی نیست. در ضمن اینکه امثال کلینی تنها از برخی وکلای حضرت نام بردهاند به سبب شرایط تقیهای آن عصر بوده است.
دکتر صفری فروشانی در بخش پایانی سخن خود بیان کرد: رویکرد شما در این بحث روایی است و به نظر بنده رویکرد تحلیل تاریخی در این مساله مناسبتر است. کاری که در مقاله «اثبات تاریخی وجود امام زمان(عج) از طریق منصب وکالت در عصر غیبت صغری» دکتر قاضی خانی پیموده است.