پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت-نشست سوم سلسله نشست‌های عاشورایی با عنوان «تحلیلی بر رویکرد قرآنی امام حسین(ع) در واقعه عاشورا»

| AR

| FA

معرفی پژوهشکده

معرفی پژوهشکده
- درباره پژوهشکده
- پژوهشكده تاریخ و سیره اهل بیت(ع)جهت بررسی روشمند حوزه‌های مرتبط با تاریخ و سیره اهل‌بیت (ع) و بسترهای تأثیر‌گذار در آنها، در سال 1364 تأسیس و فعالیت‌های پژوهشی خود را آغاز کرد. تمرکز بر جوانب گوناگون تاریخ و سیره امامان و ساز و کارهای منطقی و اصولی دست‌یابی به حقایق تاریخی و هم‌چنین مطالعه و تحقیق درباره هویت تاریخی تشیع و نقش آن در فرهنگ و تمدن اسلامی به عنوان اساسی‌ترین رویکردهای پژوهشکده مد نظر قرار گرفت.
- معرفی تفصیلی
- مدیریت پژوهشکده
- ساختار سازمانی
- شورای پژوهشی

| گروه‌های علمی

| هیأت علمی

| آثار و محصولات

| طرح های پژوهشی

نشست سوم سلسله نشست‌های عاشورایی با عنوان «تحلیلی بر رویکرد قرآنی امام حسین(ع) در واقعه عاشورا»

نشست سوم سلسله نشست‌های عاشورایی پژوهشکده تاریخ و سیره اهل‌بیت(ع) برگزار شد
نشست سوم سلسله نشست‌های عاشورایی از سوی پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت(ع) پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با همکاری انجمن تاریخ پژوهان با عنوان «تحلیلی بر رویکرد قرآنی امام حسین(ع) در واقعه عاشورا» با کارشناسی حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر نجف لک‌زایی، رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و استاد دانشگاه باقرالعلوم(ع) برگزار شد.
استاد نجف لک‌زایی با عنوان «تحلیلی بر رویکرد قرآنی امام حسین(ع) در واقعه عاشورا» به تحلیل آیاتی که امام حسین(ع) از ابتداء حرکت خویش به سمت مکه و از مکه به کربلا تلاوت نموده است پرداخت.
دکتر لک‌زایی در ادامه گفت: ما در این نشست به برخی از این آیاتی که رویکرد قرآنی امام حسین(ع) است می‌پردازیم، البته این آیات تعداد زیادی دارند و در این جلسه بنا نیست به همه آیات بپردازیم، اما بحث این نیست که چه آیاتی در مورد امام حسین(ع) است که آن بحث دیگری است و در منابع نیز به آن پرداخته شده است و همچنین بحث ما این نیست که امام حسین(ع) در طول عمر خودشان چه مقدار به قرآن استناد کردند، هرچند این هم بحث وسیع و مهمی است؛ چون زندگی امام حسین(ع) مانند زندگی دیگر معصومین(ع) یک زندگی قرآنی است و این درس بزرگی برای ماست که وقتی خود را از پیروان آن امام(ع) می‌دانیم، جای بررسی دارد که جایگاه قرآن در زندگی ما چیست و چه مقدار قرآن را حفظ هستیم و در زندگی خود پیاده می‌کنیم؟
حجت الاسلام و المسلمین لک‌زایی به اولین صحنه مواجهه مروان با امام حسین(ع) اشاره کرد و گفت: در اولین صحنه‌ای که مروان، فرماندار مدینه به دستور یزید از حضرت(ع) می‌خواهد با یزید بیعت کند، حضرت(ع) آیه استرجاع را می‌خوانند که: «إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُونَ» و پس از آن فرمودند: فاتحه اسلام با آمدن کسی مانند یزید خوانده شده و اگر این حکومت تداوم یابد اسلام نابود می‌شود. سپس فرمودند: «إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا». تلاوت این آیه علامت این بود که ما خاندانی طاهر هستیم و نمی‌توانیم با کسی مانند یزید بیعت کنیم.
استاد لک‌زایی به تلاوت‌های دیگر امام اشاره کردند و گفتند: وقتی حضرت(ع) تصمیم می‌گیرند به سمت مکه بروند، همان آیاتی است که موسی(ع) هنگام عزیمت به مدین خواندند را تلاوت کردند. در ابتدا آمده است: «وَجَاءَ رَجُلٌ مِنْ أَقْصَى الْمَدِينَةِ يَسْعَى قَالَ يَا مُوسَى إِنَّ الْمَلَأَ يَأْتَمِرُونَ بِكَ لِيَقْتُلُوكَ فَاخْرُجْ إِنِّي لَكَ مِنَ النَّاصِحِينَ»؛ یعنی یک کسی از کارمندان سطح پایین حکومتی فرعون که در بخشی کار می‌کرده که می‌توانسته به محل جلسات فرعون با مشاورانش برود، با عجله خودش را به موسی(ع) رساند و به موسی(ع) گفت: رسولان حکومتی فرعون داشتند مشورت می‌کردند که تو را بکشند، از مصر خارج شو که خیرخواه تو هستم. امام حسین(ع) آیه ۲۱ سوره قصص را نیز تلاوت کرد: «فَخَرَجَ مِنْهَا خَائِفًا يَتَرَقَّبُ قَالَ رَبِّ نَجِّنِي مِنَ الْقَوْمِ الظَّالِمِينَ»؛ موسی(ع) از مصر در حالی خارج شد که می‌ترسید و بر جانش خوف داشت و فرمود: خدایا من را از ظالمین نجات بده. اینجا امام(ع) با تلاوت این آیه، وضعیتی که در آن قرار دارد را با وضعیتی که موسی(ع) در آن قرار گرفته بود شبیه‌سازی می‌کند.
به این معنا که چطور موسی(ع) با فرعون طرف است و فرعون می‌خواهد موسی(ع) را بکشد، وضعیت امام(ع) و یزید نیز چنین است و یزید را نباید یک حاکم اسلامی دانست، بلکه او نیز یک فرعون است که این مسند را تصرف کرده است. با تلاوت یک آیه انبوهی از مضامین و دلالت‌ها که دلالت‌های سیاسی آن نیز پررنگ است، به مخاطب منتقل می‌شود؛ چون اصل رسالت موسی(ع) نجات سیاسی مردم مصر بود. وقتی امام(ع) وارد مکه شدند نیز آیه ۲۲ سوره قصص را خواندند که مربوط به ورود موسی(ع) به مدین است که می‌فرماید: «وَلَمَّا تَوَجَّهَ تِلْقَاءَ مَدْيَنَ قَالَ عَسَى رَبِّي أَنْ يَهْدِيَنِي سَوَاءَ السَّبِيلِ»؛ وقتی وارد مدین شد گفت؛ امید است که پروردگارم، مرا به راه راست هدایت کند.
استاد دانشگاه باقرالعلوم (ع) در ادامه نشست به برخورد امام(ع) با دریافت خبر شهادت یاران اشاره کرد و گفت: زمانی که خبر شهادت مسلم یا قیس بن مسهر صیداوی اسدی به امام(ع) رسید آیه «مِنَ الْمُؤْمِنِينَ رِجَالٌ صَدَقُوا مَا عَاهَدُوا اللَّهَ عَلَيْهِ فَمِنْهُمْ مَنْ قَضَى نَحْبَهُ وَمِنْهُمْ مَنْ يَنْتَظِرُ وَمَا بَدَّلُوا تَبْدِيلًا». را تلاوت فرمودند. این‌ آیه مؤمنین را در دو گروه طبقه‌بندی می‌کند؛ کسانی که به عهدی که با خدا داشتند عمل کردند و نتیجه عمل آنها نیز شهادت در راه خدا شد؛ و گروه دوم کسانی که دارند به عهد و پیمانی که با خدا بستند عمل می‌کنند و منتظر شهادتند.
همچنین یکی دیگر از آیاتی که امام(ع) خواندند: «وَلَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِنَ الْأَمْوَالِ وَالْأَنْفُسِ وَالثَّمَرَاتِ وَبَشِّرِ الصَّابِرِينَ» بود. اما یکی از صحنه‌های بسیار زیبایی که در مسیر حرکت امام حسین(ع) به کوفه اتفاق افتاده این است که یک کسی به نام عبید الله بن حر جعفی دعوت امام(ع) را قبول نکرد و گفت من خودم نمی‌آیم، اما حاضرم به شما کمک کنم و به نظر خودش می‌خواست کمک چشمگیری کند و گفت اسب خودم را به شما می‌دهم. در این زمان امام(ع) این آیه را خواندند که: «وَ مَا كُنْتُ مُتَّخِذَ الْمُضِلِّينَ عَضُدًا»، یعنی در مسیر توحید ما از گمراهان کمکی قبول نمی‌کنیم. ضلالت برعکس هدایت است و وقتی کسی راه را گم می‌کند، می‌گوییم ضال است. آیا از یک کسی که در این مسیر با ما همراه نیست و از این مسیر خارج شده می‌توانیم کمک بگیریم؟ امام(ع) فرمودند گمراهان را به عنوان کمک‌کار خودمان انتخاب نمی‌کنیم.
رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی به آیات دیگری که امام در مسیر مکه به عراق تلاوت کردند خاطر نشان کرد: امام(ع) در پاسخ فرستادگان عمرو بن سعید بن عاص که به فرماندهی یحیی بن سعید بود و خواستند امام حسین(ع) را به مکه بازگردانند امام(ع) قبول نکردند و نقشه‌هایی که یزیدیان کشیده بودند نقش برآب شد. امام در پاسخشان گفتند: اگر نیت شما خیر بوده که خدا می‌داند، اما ما برنمی‌گردیم. آنها پافشاری کردند و این نشان می‌دهد که بحث چیز دیگری بود و اینها می‌خواستند امام(ع) را زندانی کرده و به شهادت برسانند. اینجا امام(ع) فرمود: «لِي عَمَلِي وَلَكُمْ عَمَلُكُمْ أَنْتُمْ بَرِيئُونَ مِمَّا أَعْمَلُ وَأَنَا بَرِيءٌ مِمَّا تَعْمَلُونَ». اینجا بحث این است که امام(ع) می‌فرماید شما با من دشمنی می‌کنید.
اما در مکه، یکی از کسانی که تلاش کرد امام(ع) را از قیام منصرف کند، ابن عباس بود. یک گفت‌وگویی بین امام(ع) و ابن عباس در مورد بنی‌امیه صورت می‌گیرد و امام آیه‌ای را تلاوت کردند که آیه در توصیف وضعیت منافقین نازل شده است. آیه این است: «وَمَا مَنَعَهُمْ أَنْ تُقْبَلَ مِنْهُمْ نَفَقَاتُهُمْ إِلَّا أَنَّهُمْ كَفَرُوا بِاللَّهِ وَبِرَسُولِهِ وَلَا يَأْتُونَ الصَّلَاةَ إِلَّا وَهُمْ كُسَالَى وَلَا يُنْفِقُونَ إِلَّا وَهُمْ كَارِهُونَ»، آیه از مسلمینی صحبت می‌کند که انفاق کرده‌اند، اما انفاق اینها مورد قبول خدا واقع نشده چون به خدا و رسول(ص) کفر ورزیدند. اما خدا فرمود انفاق اینها قبول نیست؛ چون باطنا به خدا و رسول(ص) کافر هستند و بعد می‌گوید نماز هم می‌خواندند اما از روی کراهت بود و اینها نماز را به جا نمی‌آورند مگر از روی کسالت.
استاد لک‌زایی ادامه دادند: امام پس از صحبت بن عباس، آیه ۱۴۲ سوره نساء را خواندند: «إِنَّ الْمُنَافِقِينَ يُخَادِعُونَ اللَّهَ وَهُوَ خَادِعُهُمْ وَإِذَا قَامُوا إِلَى الصَّلَاةِ قَامُوا كُسَالَى يُرَاءُونَ النَّاسَ وَلَا يَذْكُرُونَ اللَّهَ إِلَّا قَلِيلًا»؛ یعنی منافقین اهل ریا هستند و خدا را یاد نمی‌کنند مگر اندکی و این آیه را خواندند که می‌فرماید: «مُذَبْذَبِينَ بَيْنَ ذَلِكَ لَا إِلَى هَؤُلَاءِ وَلَا إِلَى هَؤُلَاءِ وَمَنْ يُضْلِلِ اللَّهُ فَلَنْ تَجِدَ لَهُ سَبِيلًا»، اینها فاقد مبنا هستند و گاهی به سمت مؤمنین حرکت می‌کنند و کارهایی می‌کنند که از علائم مسلمان بودن است و گاهی هم علائم کفار را دارند. از این‌رو، منافق اینطور است که در ظاهر به اسلام تظاهر می‌کند اما در باطن اعتقادی ندارد.
استاد دانشگاه باقرالعلوم(ع) در پایان به آیه دیگری که امام(ع) خواندند اشاره کرد و بیان داشت: آیه دیگری که امام(ع) خواندند زمانی بود که حر می‌خواست آب را بر امام(ع) ببندد که امام آیه: «وَ جَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّةً يَدْعُونَ إِلَى النَّارِ وَيَوْمَ الْقِيَامَةِ لَا يُنْصَرُونَ» را خواندند. حر و سپاهیانش از این آیه باید این برداشت را می‌کردند که امام(ع) دارد می‌گوید ابن زیاد و یزید و همه طیف مقابل، کسانی هستند که مردم را به سوی آتش دعوت می‌کنند و امام(ع) مردم را به سوی نور دعوت می‌کند؛ حال، نار کجا و نور کجا؟