بسم الله الرحمن الرحیم
ضمن تبریک حلول ماه رجب و ولادت امام باقر (ع) به محضر امام زمان (ع) و ارادتمندان خاندان نبوی از محضر حجت الاسلام و المسلمین سید قاسم رزاقی موسوی، عضو هیأت و مدیر گروه تاریخ تشیع پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت (ع) استفاده می‌کنیم.
آیا در تاریخ روز اول ماه رجب روز و ماه قطعی تولد امام باقر (ع) است یا اقوال دیگری هم ذکر شده است؟
باسمه تعالی
امام باقر (ع) روز جمعه اول ماه رجب یا سوم ماه صفر در سال ۵۷ هجرى در مدينه به دنيا آمد و هفتم ماه ذيحجه سال ۱۱۴ هجرى به شهادت رسيد.
چرا به امام باقر (ع) لقب «هاشمی من هاشمیین»، «فاطمى من فاطمیین» و «علوى من علویین» می‌دهند؟
ایشان نخستین فرزندى بـودند کـه از پـدر و مـادر فـاطمى، علوى و هاشمى متولد مى‌شدند، زیرا پدرشان امام على‌بن الحسین (ع) و مادرشان فاطمه، دختر امام حسن مجتبى (ع) بودند و به همین دلیل ایشان را «هاشمی من هاشمیین»، «فاطمى من فاطمیین» و «علوى من علویین» مى‌خواندند.
به نظر شما مهم‌ترین نقش امام باقر (ع) در فضای خاص فرهنگی و اجتماعی عصر بنی¬امیه چه بود؟
در فضای خاص فرهنگی و اجتماعی عصر بنی¬امیه که دشواری¬های فراوانی برای شیعیان و ائمه (ع) در حفظ دین و تعالیم آن بود، شاید بتوان مهم‌ترین نقش امام باقر (ع) و اصحاب و شاگردانش را تأسیس نهضت علمی ـ فرهنگی و اهتمام به احادیث نبوی، حفظ و گردآوری آن دانست که شالوده اصلی «اصول اربع ما» را شکل می¬دهند. بیش از 400 تن در سلسله راویان این اصول به امام باقر(ع) می¬رسد. به عبارتی به¬دنبال تلاش بنی¬امیه برای تغییر فضای فکری ـ فرهنگی جامعه که تقویت عقائد انحرافی، ورود شبهات و اندیشه¬های جدید، طرح مسائلی مانند تصوف، جبرگرایی، ترجمه کتاب‌های آرامی و ایرانی و یونانی...صورت می¬گرفت، امام باقر (ع) درصدد اصلاح و بازسازی اندیشه¬های دینی و ترویج معارف الهی و نبوی اصیل برآمد که در حوزه¬های مختلف فقهی، حدیثی و تفسیر نمایان شد. در عصری که حکومت با حمایت از فقهای بزرگی مانند سعيد بن مسيب (متوفى ۹۴)، عروة بن زبير (م۹۴)، خارجة بن زيد بن ثابت (م۹۹)، سفيان بن عيينه و محمد بن شهاب زهرى (م۱۲۴)، ، ربيعة الرأى(م۱۳۶) و تبلیغ و ترویج نظر فقها در صدد به حاشیه¬راندن امام باقر (ع) و اندیشه¬های اصیل و الهی اهل بیت (ع) و محوریت ساختن این افراد بود، دوران شکوفایی فقه و حدیث و عظمت علمی امام رقم خورد و دانش و معرفت امام باقر(ع) و فرزند او امام صادق (ع) بر همگان آشكار و به اعتراف اندیشمندان آن زمان درآمد. به¬گونه¬ای که عبدالله بن عطا نقل می¬کند: «دانشمندان را در هيچ مجلسى كوچك‌تر از آن نديده‌ام كه در محضر ابوجعفر ديده¬ام» و ثمره آن در سال¬های بعد مشخص شد که حسن بن علی الوشا از اصحاب امام رضا (ع) و راوی مشهو نقل می¬کند که نهصد شیخ را درک کرد که در مسجد کوفه به درس و بحث اشتغال داشتند و همگی از امام باقر (ع) و امام صادق (ع) نقل حدیث می¬کردند. فعاليت‌های امام باقر (ع)، نه تنها بستر محققانه¬ای برای تبيين ديدگاه امامت برای شيعيان فراهم نمود، بلكه زیر بنای مكتب متمايز فقهی و کلامی اهل البيت (ع) را نیز تقویت نمود.